Na’e fokotu’u ‘a e Lulutai ‘i he mokoi ‘o e Tama Tu’i Tupou VI: ‘Etuate Lavulavu
‘Oku ‘ikai pe ‘alu taimi ke malona atu ‘a e kaveinga ki he kautaha vakapuna Lulutai, ka ‘oku hoko ma’u pe ko e kaveinga talanga’i koe’uhi ko e ngaahi ‘uhinga kehekehe.
Ka ko e fakamuimui taha kuo ‘ohake ‘e he tangata politikale ‘iloa ko ‘Etuate Lavulavu, ko hono fokotu’u ‘o e kautaha vakapuna Lulutai ‘i he mokoi kiai ‘a e Tama Tu’i, Tupou VI.
Ko e fakama’ala’ala ‘eni ‘a Lavulavu koe’uhi ko e tukuaki’i mamafa na’e hoko ai ‘a e le’o lahi ‘o e fakataha konifelenisi ‘a e kau Faiongoongo pea mo e Palemia le’ole’o. Na’e tukuaki’i mamafa ‘e Hon. Piukala ko e Minisita ki he Ngaahi Pisinisi Lalahi ‘a e Pule’anga, ko e ‘elito ‘o e palopalema ki he Lulutai ko e faitu’utu’uni ‘a e pule’anga ‘o Tu’i’onetoa ‘aia na’e hoko ‘a Lavulavu ko e tangatafale’i fika ‘uluaki ‘a e Palemia ‘i he tui ‘a e tokolahi.
Na’ane toe fakahaa, na’anau to’o ‘a e Lulutai mei he Real Tonga ‘ikai hanau ‘ilo mo ha taukei ‘e taha ki he fakalele pisinisi vakapuna. Ka na’e fakafepaki’i ‘e Lavulavu ko e ngaue koia ko e finangaloia ‘o e Tama Tu’i pea koeha leva ha toe loto ‘e fakafepaki kiai.
Kaekehe ‘i he 2019 na’e loto mamahi ha kau ngaue ma’olunga ‘e toko 6 ‘i he kautaha Real Tonga, ‘onau tangi ki he pule’anga ke to’o mai ‘a e kautaha vaka ke fakalele ‘e he Pule’anga. Na’e vakai’i‘e he pule’anga ‘o Tu’i’onetoa ‘a e palopalema ‘o mahino ‘oku ‘iai ‘a e mo’oni kae tautefito ki he me’a fakapa’anga, he na’e ‘iai ‘a e kole mei he Real Tonga ki ha $12 miliona ke kaufaki’i ‘aki ‘a e kautaha.
Na’e fakahaa ‘e Lavulavu na’ane fale’i ‘a e Palemia ‘o e taimi koia ke fai ha fakataufolofola ki he Tama Tu’i ‘o fakahaa kiai ‘a e me’a ‘oku hoko. Pea ko e ola ‘o e fakatau folofola ko e tali He’ene ‘Afiopea mo e mokoi ke fakahuafa ko e Lulutai Airline.
Ka ‘oku fifili ‘a e tokolahi ‘i he hoko mai ki he pule’anga ‘o Hu’akavameiliku, na’e too folofola ‘Ene ‘Afio ki he fakaava ‘o e Fale Alea ke tokanga taha pule’anga ki he ngaahi Potungaue kae tukuange‘a e ngaahi pisinisi ‘oku fakalele fakataautaha ke lele pe ai. Na’e tui ‘a e tokolahi ko e ‘uhinga pe ‘eni ki he Lulutai. Ka ‘i he vakai ki he ngaahi mokoi ‘o e Tama Tu’i,ko e ngaahi fakamatala na’e ‘ave ki ai na’e makatu’unga ai ‘Ene ngaahi too Folofola. He ‘oku taukave ‘a e ni’ihi ki he too Folofola hono ua kae, kae taukave ‘a Lavulavu ki he faktaufolofola ‘a e Palemia kuo pekia Dr. Tu’i’onetoa.
He ko e vakai ka toe fakafoki ‘a e Lulutai ki he Real Tonga ‘oku lolotonga ‘iai ‘a e fu’u faingata’a lahi fakapa’anga pea ko e ‘ai ke toe ‘oatu ‘a e $12 miliona, ko e ngaahi me’angaue ‘a e Real ‘oku ‘osimalu’i ‘aki ia ‘a e ngaahi noo ‘o fakatatau ki he lau ‘a Lavulavu.
Na’e ‘osi maau ‘a e CEO (Poasi Tei) maloloo ke fakahoko ha noo $7 miliona ke kumi ha vaka fo’ou ki he Lulutai ka na’e ta’ofi he pule’anga lolotonga pea hokohoko mai ‘a e palopalema ‘o e fepuna’aki ‘o a’u mai ki he taimi ni.
Kaekehe ko e tu’u he taimi ni ‘oku te’eki ‘iai ha ngaue mo ha palani pau ke solova ‘aki ‘a e palopalema ‘o e Lulutai. Pea kei fakaongoongo ki he talanoa ‘a e pule’anga pea mo e Flying Niu pehee ki he Chatham mei Nu’usila.
