Tu’utu’uni Fakamaau Lahi ke ‘oua toe tu’uaki lakanga CEO ki Muli, fakata’e’aonga’i mo e CEO le’ole’o ‘a Paula Ma’u.
Kuo tuku mai ‘e Fakamaau Lahi Cooper ‘ene tu’utu’uni ki he kau Faka’iloa ‘e toko 4, ‘a ia ko e PSC (Publice Service Commission), Minisita malolo Mrs Fekita Utoikamanu,, Paula Ma’u ko e Sekelitali ki he Kapineti pea pehe ki he Potungaue Ki Muli.
Ko e tu’utu’uni ki he Faka’iloa fika ‘uluaki PSC ke ‘oua na’anau toe tu’uaki ha lakanga ki he CEO ki he Potungaue Ki Muli pea ko hono (2) ke fakata’e’aonga’i pea mo e fokotu’u ‘o Paula Ma’u ko e CEO le’ole’o ki he Potungaue ki Muli pea ko e (3) ke faka’ataa ‘a e ngaahi pepa fakamatala kotoa na’e fiema’u ‘e he Talatalaaki.
Ko e fakatonutonu fakalao ‘eni ‘a e Sekelitali ki Muli Viliami Malolo pea mo e kau Faka’iloa ‘e toko 4 ‘i ‘olunga ‘i he ngaahi fetookehekehe’aki fakangaue ‘o iku ki he ngaahi faitu’utu’uni ki he lakanga mahu’inga he Potungaue ki Muli, ka na’e ta’efiemalie kiai ‘a e Sekelitali ki Muli ‘onau iku ai ki he Fakamaau’anga.
Fakatatau ki he ngaahi fakamatala kuo tuku mai mei he Fakamaau’anga, na’e tali ‘e he kau Faka’iloa ke fokotu’u ha CEO ki he Potungaue ki Muli. Ka ko e angamaheni ‘a e lakanga ko’eni ko e Sekelitali ki Muli ko e CEO ia. Ka na’anau fokotu’u ‘a Paula Ma’u ko e Sekelitali ki he Kapineti ke ne hoko ko e CEO le’ole’o.
Na’e tukuatu ‘e he Mamahi Viliami Malolo ka ko e Sekilitali ki Muli ‘ene kole ki he Fakamaau’anga ke fai ha vakai ki he fokotu’u CEO he ‘oku ta’efakalao ‘o fakatatau ki he clause 39 ‘o e Konisitutone, ko e mafai koia ‘oku ‘i he’ene ‘Afio pe. Pea na’e tali ‘e he Fakamaau Lahi ‘i he ‘aho 12 ‘Epeleli ‘a e interim Injunction.
Na’e faka’aho hopo ki Sune ka koe’uhi ko e ngaahi hopo kuo ‘osi taimi tepile ‘oku toe toloi ai ki he ‘aho 30 Sepitema. ‘Oku fakafofonga’i ‘a e kau Faka’iloa ‘e Dr Rodney Harrison pea ko Dana Stephenson ma’ae Talatalaaki.
Kaekehe ‘oku malie ko e ngaahi fetukuaki he kau ngaue ‘o e Potungaue, ‘aia na’e fakahuu mai kiai ‘a e fakamatala fuakava ‘a Miss Kaitapu ko e pule Va’a ‘Imikuleisini ‘o tukuaki’i ‘a e Sekelital ki Muli
1)’Oku palopalema e ngaue ki he passport ko e ‘ikai tuku atu hono taimi totonu, ko hono ta’ofi he Sekelitali ‘o fakangatangata e taimi ngaue’aki.
2) ‘Oku ma’u he CCTV ‘a e Potungaue ‘a e ‘ikai sai e to’onga ‘a e Sekelitali ki he kau ngaue ‘o uesia faka’atamai ai kinautolu.
3) ‘Oku ‘iai mo e vahe ‘ovataimi ‘a e kau ngaue ‘oku te’eki pe ke tukuange pea ‘oku ‘ikai pe ‘omai ha fakamatala ki he ‘uhinga.
4)’Oku tu’utu’uni pe he pule ‘a e ngaahi lakanga ke tu’uaki ‘ikai ha’ane ‘ilo kiai pea ‘oku kau he fakahoko faka’eke’eke ka ko e sio ta’elea pe.
5)Pea ‘oku kau ai hono fa’a fehu’ia ‘ene taimi folau.
Na’e tuku atu mo e fakamatala ‘a Paula Ma’u ma’ae kau Faka’iloa ‘o pehee
1)’Oku palopalema ‘a e tefito’i fatongia ‘a e Potungaue ‘i he ngaue ‘a e Sekelitali.
2)’Oku fiu hono ‘eke ‘a e tu’utu’uni ngaue ki muli mo e ‘ikai (foreign policy guidance) ke ne lava ‘o fakakakato.
3)Ko e taimi ‘oku fiema’u ai he PM ‘a e fakamatala mei he Potungaue, ‘oku ‘ikai lava ‘e he Sekeliatali ia ‘o fakahoko hono fakataukei ‘o e PM.
4)’Oku lahi ‘a e li’aki fakataha ‘a e Sekelitali he taimi ‘oku fiema’u ai pea ko e a’u ki he teu ‘o e fakataha ‘a e Pacific Forum Leaders mo e ‘ikai pea pehee ki he ngaahi ‘ofisi fakakonisela ‘a Tonga ‘i muli.
Kaekehe ‘i he tali mei he tafa’aki ‘a e Talatalaaki na’e tuku mai ai ‘a e fakamatala fuakava ‘a Toakase Palelei ‘o pehee
Ko e tukuaki’i ki he vahe ‘ovataimi, na’e ‘ikai fakakakato he na’e ‘ikai ke fou ‘a e ngaue ‘ova taimi ‘i he founga totonu pea ‘oku fai hono vakai’i.
2)Ko e misini ki he paasiport na’e maumau pea ‘i hono vakai’i ‘e he ‘enisinia, na’e pehee ko e maumau ko e ‘ikai lava he kau ngaue ‘o ngaue’aki fakatatau ki hono founga totonu. Pea ko e fakamole lahi hono ngaahi.
3)Pea ko e malie taha ko e ‘asi hake ai ‘a e ngaue fakalelei ki he ‘ofisi Palemia motu’a hono fakalelei’i. Nae tokanga’i ‘e he Sekelitali pea to’o ia ‘e he potungaue ‘o fakalele ‘a e ngaue. Pea ko e fakamole na’e totonu ke $1,001,820.85, ka kuo faai atu ‘a e fakamole ia ‘i he $2,560,22093. Ka ‘i hono fakafoki ange kiai ‘a e tokanga’i ‘o e poloseki na’ane fakahaofi ai ‘a e $80,000.00 ‘i he alea na’ane fakahoko.
Kaekehe ko e ngaahi fetukuaki kotoa ko’eni ‘e toki aofangatuku ha ‘osi ‘a e ngaahi fakamatala he hopo, kuo faka’aho ki he ‘aho 30 Sepitema. Ka ko e me’a mahu’inga taha heni pe ‘oku fakalao ‘a e fokotu’u lakanga CEO ‘a e kau Faka’iloa pe ‘ikai. Ka ‘oku ‘ikai mama’o ko e ngaahi vaa fakaloto’ipotungaue ‘oku ‘iai pea ‘oku lahilahi ‘ene hoko he ngaahi potungaue ‘a e pule’anga.
