Ofi TOP$50 miliona tokoni ‘a e Green Climate Fund (GCF) ki he poloseki ngaahi matafanga ‘o Tonga.
Ko e taha ‘o e ongoongo fakafiefia ki he pule’anga mo e kakai ‘o Tonga ko hono tali ‘e he kautaha ‘oku ‘iloa ko e Green Climate Fund, ke foaki ‘a e pa’anga ‘e US$23.92m pe fakafuofua ki he $50 miliona Tonga, ke tokoni ki he’ene ngaahi poloseki ki he ngaahi kolo mo e feitu’u matafanga ‘o Tonga, ‘aia ‘oku uesia lahitaha ‘e he Feliliuaki ‘a e ‘ea.
‘Oku kau ‘iheni moe tokoni ae Pule’anga Tonga koe $1.2m pea foaki ‘e he UN Development Program(UNDP) ‘a e $63,000 kae malava ke fakakakato ‘a e ngaue ki hono foaki mo faka’ataa ‘a e tokoni. Pea ‘e fakamalumalu ‘a e tokanga’i ‘o e fakamole ki he ngaahi poloseki ni ‘i he va’a ‘a e Potungaue MEIDECC ki he Climate Change. ‘Oku hoko hono tali ‘o e tokoni, ko e fakamahino ia ‘a e tu’u lavea ngofua ‘a Tonga ki he ngaahi fakatamaki fakanatula mo e feliliuaki ‘a e ‘ea.
Ko e ngaahi ngaue ‘e fakapa’anga ‘aki ‘a e tokoni ‘oku kau ai ‘a e ngaahi ako, ko e palani ‘a e ngaahi sino kehekehe hangee ko e komiuniti. ‘Oku kau kiai pea mo e ngaahi ngaue ki he ngaahi kolo tu’u matafanga mo ma’ulalo ‘o hangee ko Hihifo Tongatapu mei Kanokupolu ki Fo’ui pea pehee ki ngaahi tukui kolo he hala tahi ‘o Hahake Tongatapu. Ko Ha’apai ko e vahefonua tu’ulavea ngofua taha ia ‘i Tonga pea na’e toutou ‘ohake ‘e Mo’ale Finau ‘a e kaveinga ia Fale Alea.
Na’e fakaha he Fakafofonga ‘a e UNDP Munkhtuya Altangerel, ‘i honau ulu’i ofisi ‘i Suva ‘ene fakamalo ki he Green Climate Fund mo e pule’anga Tonga, he fengaue’aki lelei ke malava ‘o hoko ai ‘a e tokoni lahi ko’eni. Pea ke malava ‘o fakahoko ha ngaue ki he ngaahi feitu’u tu’u lavea ngofua he feliliuaki ‘o e ‘ea. ‘E fiema’u foki mo e ngaahi palani fakavavevave, palani taimi fe’unga pea pehee ki ha palani taimi loloa, ke malava ‘o solova pea tu’uloa ‘a e ngaue ‘e fakahoko ‘aki ‘a e fu’u pa’anga lahi ko’eni.
Kaekehe kuo lahi ‘a e ngaahi ngaue pehe ni kuo ‘osi fakahoko pea ola lelei ‘a e ni’ihi pea ko e ni’ihi na’e ‘ikai pea ‘oku mahino na’e ‘ikai ha palani vave, palani taimi fe’unga mo ha palani loloa. Pea ‘oku tau fakatauange pe ‘e faka’aonga’i lelei pea ‘iai ha kakai totonu kenau fakahoko ‘a e ngaahi ngaue ni, ka ‘ikai ko e laku maka fai ki moana pe ‘a e tokoni ko’eni.
Ko e Green Climate Fund ko e sino ngaue ia na’e fokotu’u ‘i he hili ‘a e fakataha ‘i Palesi na’e iloa ko e Paris Agreement, ko’enau tanaki ‘a e pa’anga mei he ngaahi fonua tu’umalie mo e ngaahi kautaha lalahi, ke tokoni ki he ngaahi fonua langalanga hake ‘oku uesia lahitaha ‘e he Feliliuaki ‘a e ‘ea kau ai ‘a Tonga.
Ko e Tonga ‘oku fika ua ‘i mamani kotoa ‘i he tu’u lavea ngofua taha ki he feliliuaki ‘a e ‘ea.
