Tui Minisita Polisi fakalilifu kaiha’a he fonua ko e too lalo Ako mo e Lotu, fanofano mai mo e pule’anga kae fefe kakai fonua?
Kuo tukuaki’i ‘e he Minisita Polisi Hon. Piukala ‘i he fakataha mo e kau Faiongoongo, ko e lahi mo e fakalilifu ‘a e kaiha’a he fonua ko e too lalo ‘a e ako mo e lotu pe ko e ongo “Fale Maama”.
‘Aia ko hono ‘ai mahino ‘oku too nounou ‘a e Potungaue ako hono ako’i ‘a e kakai ‘o e fonua ke maama ‘enau fakakaukau ke fakahoko ha fili fakapotopoto. Pea ‘oku ta’etokanga mo e kau taki lotuhono fafanga fakalaumalie ‘a e fangasipi kenau mo’ui faka-Kalisitiane. Pea ko e ‘uhinga ia ‘oku fakalilifu ai ‘a e kaiha’a ko e too nounou ‘a e ongo tafaaki mahu’inga ko’eni.
Ka koeha koaa ‘a e me’a ‘a e pule’anga ‘e fai ke malu’i ‘a e koloa ‘a e kakai mo’enau tau’ataina? Ko e fehu’i mahu’inga ia ‘oku totonu ke tali ‘e he Minisita Polisi, he ko e tanaki he pule’anga ‘a e tukuhau ‘a e kakai ke fakahoko ‘aki honau fatongia ki he malu ‘a e koloa mo e mo’ui ‘a e kakai totongi tukuhau. Ka ‘oku fakapango’ia ‘ene tukuaki’i ‘a e ongo Fale Maama ‘o e Ako mo e Lotu. Ko e Potungaue Polisi ‘oku tanaki tukuhau kiai ‘a e kakai kotoa ‘o e fonua, Ko e Ako mo e lotu ‘oku ‘ikai totongi tukuhau kiai ‘a e tokotaha kotoa, ko e ngaahi siasi ki he’ena ako takitaha pea mo honautakitaha siasi.
Ka ‘oku hangee ‘oku fanofano ia ke tukuaki’i ‘a e Ako mo e Lotu kae tuku ‘a ‘ene Potungaue ‘oku totongi he kakai kotoa ‘enau vahe.
‘Oku ‘ikai toe fehu’ia ‘a e fakatu’utamaki ‘o e lahiange mo e fakalilifu ‘o e me’a ko e kaiha’a he fonua. Ko hono kaiha’asi ‘a e ngoue, koloa fakatonga, ngaahi pisinisi, hae fale, kaiha’a ‘a e kau ngauemei he ngaahi pisinisi, ko e kakaa’i ‘a e kakai ‘o fakafonua he tu’uaki loi he mitia fakasosiale ‘o ma’u mai ‘a e pa’anga kae ‘ikai ‘ave ‘a e koloa na’e tu’uaki pe fai kiai alea. Pea mo e ngaahi foungakaiha’a kehekehe pe.
Pea kuo hoko ‘a e kaiha’a ko e taha ‘a e palopalema fakafonua, ka ko e pango kuo fanofano mai ‘a e pule’anga ki he tangi ‘a e kakai, kae ‘ikai ‘omi ha solova’anga ‘o e palopalema.
Fakatatau ki he lipooti fakata’u ‘a e Potungaue Polisi ki he 2023-2024 ko e meimei 70%, ‘o e ngaahi faka’ilo hia (criminal) ko e kaiha’a koloa mo e haefale. Pea ko e vaha’a taimi tatau 2023-2024 ko e faka’ilo hia ‘e 20,976 ko e hiki peseti ‘e 17.6% mei he ta’u 2022-2023. Pea ‘oku ‘omi he fika ko’eni ‘a e mahino ‘a e tu’unga fakatu’utamaki ‘o e lahi ‘o e kaiha’a.
Kuo a’u ‘a e faihia ki he ‘osi ‘a e kaiha’a pea tutu ‘a e fale ‘o ‘ikai pehee atu ko e fale ‘o e Faifekau. Ko hono kaiha’asi ‘a e fanga pulu ‘oku tamate’i ‘o to’o pe konga kae li’aki ‘a e toenga, ‘i he foungafakamamahi lahi ki he fanga monumanu.
‘Oku ‘alu ke toe ta’u iiki ange ‘a e fanau ‘oku faka’ilo kaiha’a pea ‘oku ne talamai ai ‘a e tu’unga fakatu’utamaki ‘a e kaiha’a ‘i he fonua ni. Kuo hake mai ‘a e ‘initaneti mo hono ngaahi nga
