Fakahaa lipooti ‘atita ta’efalala’anga lipooti pa’anga vahenga fili, ‘o e ngaahi kosilio fakakolo
Ko e kamata ke ‘ohake ‘a e lipooti ‘a e ‘atita ki he ngaahi tonounou ‘a e ngaue’aki he ngaahi vahenga ‘a e pa’anga tokoni Fale Alea ki he ngaahi vahenga fili, kuo nau tali ‘e kinautolu ke tali fakalukufua ‘a e lipooti ‘a e ‘atita ki he pa’anga vahenga, kae toki ‘ohake pe ha me’a makehe ‘oku fu’u fiema’u.
‘Oku fakatupu fifili ‘eni ki he tokolahi, he ko e kau Fakafofonga Fale Alea ‘oku fakamalumalu ‘iate kinautolu ‘a e pa’anga ko’eni, kuo nau loto kinautolu ke fakapaasi fakalukufua kae ‘ikai ke ‘ohake ‘a e lipooti ‘a e ‘atita ke ‘ilo he kakai ‘o e fonua. Pea ‘oku ‘iai ‘a e tui ko e konga pe ‘eni ia ‘enau founga kemipeini, ke malu’i honau takitaha vahenga ‘o ‘oua fu’u ‘ohake ‘a e ngaahi ta’efiemalie ‘a e ‘atita.
Na’e fokotu’u ‘e Tongatapu 8 pe koeha ‘a e me’a ‘e fakahoko ki he fa’ahinga ngaue hala ‘oku fakahoko ki he pa’anga vahenga, he ‘oku toe ha kau ngaue ‘oku si’i ngaue popula ‘i he ngaue hala’aki ‘a e pa’anga, kae ‘ikai ke fakahoko ha me’a ia ki he fu’u kau fakafofonga vahenga ‘oku nau tokanga’i ‘a e pa’anga vahenga pea toutou taukave’i ‘a e taliui mo e faitotonu.
‘Oku kau ‘eni he kaveinga ‘oku fiema’u ke talanga’i ke fanongo kiai ‘a e kakai ‘o e fonua, he ‘oku lahi ‘a e tonounou kuo ‘ohake he ‘atita. Kuo kamata ‘a e ngaahi vahenga ‘e ni’ihi ke lele ‘enau polokalama sipoti pea ‘oku manakoa ia he to’utupu, ka ko e konga lahi ‘o e fakapa’anga ‘oku fai’aki ia ‘a e pa’anga fakavahenga. Ko e fo’i founga kemipeini ‘eni ia ‘oku malie lahi, ke unga holo ai ‘a e kau Fakafofonga ko e poupou ki he vahenga ka ko e fo’i kemipeini he pa’anga fakavahenga.
‘I he ngaahi fakamatala mo e fakatotolo kuo fakahoko he ongoongo ni, ko e ngaahi kolo ‘e ni’ihi ‘oku ta’emaau ‘enau kosilio fakakolo pea ‘i he tu’unga koia ‘oku ‘iai mo e ki’i kakai pau ia ‘o e ‘ofisakolo ‘oku nau toki tili fa’iteliha kinautolu ‘i he pa’anga vahenga. Pea ko hono fehu’ia he kakai ‘o e kolo ‘a e founga fakamoleki e pa’anga tokoni Fale Alea pea hoko ai ‘a e longoa’a lahi he fono pea a’u ki he fepukepukei. Na’e toe fakahaa mahino ‘e ‘Aisake Eke ‘a e mahino ‘oku talamai he lipooti ‘atita ‘a e matavaivai lahi he ngaahi kosilio fakakolo pea ‘oku totonu ke fakahoko e tokoni ki he ngaahi kosilio fakakolo, he kapau ko e ‘imisi e ‘o e teuteu ki he local government pea ko e fakapoo atu.
‘Oku ‘iai mo e fokotu’u ia mei he kau Fakafofonga ke foki kotoa ‘a e ngaue ki he pa’anga vahenga ki he ngaahi ‘ofisi vahenga, koe’uhi ko e lahi ‘a e ta’emaau mei he ngaahi kosilio fakakolo.
Na’e ‘iai mo e fokotu’u mei he taha ‘o e kau fakafofonga ke fakafoki ‘a e pa’anga tokoni vahenga ki he pule’anga ‘o fakafou mei he pule-fakavahe mo e ‘ofisakolo.
Na’e faka’osi ‘a e talanga mo e toe ha ngaahi founga fakalelei kehekehe ki he makatu’unga ke faka’aonga’i kiai ‘a e pa’anga vahenga pea ‘oku mahino na’e ‘ikai ke ma’opo’opo ‘a e palani ki he pa’anga ko’eni, ka na’e fakavave’i pe ko’euhi ko e ongolelei ki he kakai ‘o e fonua pea mo e fiema’u ‘a e kau fakafofonga falealea.
‘I he hili ‘a e talanga, na’e ‘ohake he Sea ‘o e Fale Alea ‘a e ngaahi vahenga na’e fakahaa ‘e he ‘Atita na’e ta’etotonu hono ngaue’aki ‘o e pa’anga mo e lipooti pa’anga pea pehee ki he ngaahi vahenga na’e fai pau ki he tu’utu’uni ngaue ‘o e pa’anga vahenga.
Ka ‘oku tui ‘a e tokolahi, ‘oku ‘iai pe kakai lelei he ngaahi kolo kenau fakahoko ‘a e ngaue mahu’inga ki he lipooti fakapa’anga, ka ko e ‘ikai ke fili fakalelei he ‘ofisakolo mo e kakai ‘o e kolo ‘a e kakai totonu kenau fakahoko ‘a e ngaue.
