Fepaki Hamala Vava’u mo e Freedom Fighter (Hon.Piukala) ‘i he kaveinga ‘o e Lulutai.
Koe’uhi ko e vave mo e ofi ‘a e fili Fale Alea ki he ta’u ni, ko e tukunga leva ia ‘e a’u kiai, ko e fefeka mo masila ‘a e ngaahi kemipeini. Pea na’e hoko ia ‘i he Konifelenisi ‘a e Palemia le’ole’o mo e kau Faiongoongo ‘i he ‘aho Falaite, ko e fepaki fefeka ‘a e Kanititeiti fika 2 ‘o Vava’u 16 ‘Etuate Lavulavu mo e Minisita ki he Polisi mo e Ngaahi Pisinisi ‘a e Pule’anga Hon. Piukala.
Ko e fakalalahi ‘a e ongo tangata ni ‘i he kaveinga ki he Lulutai mo’ene tu’u ‘i he taimi ni. Na’e fehu’i he taha ‘o e kau Faiongoongo pe koeha ‘a e tu’unga ‘oku ‘iai ‘a e alea ‘i he Lulutai mo e ongo kautaha ‘oku na fie fakalele, ‘aia ko e Flying Niu mo e Chatham mei Nu’usila. Ka na’e fakahaa ‘e Piukala ‘oku ‘ikai ko ha alea kuopau ka ko e talanoa ki ha founga na’a ‘iai ha femahino’aki.
Na’e too kehekehe heni ‘a e ongo tangata mei he Lolo ‘o tukuaki’i ‘e he Minisita ‘a Lavulavu na’e kaunga lahi ki he palopalema ‘oku ‘iai ‘a e Lulutai he taimi ni. Ko’enau hanga ‘o to’o ‘a e kautaha mei he Real Tonga ‘o fokotu’u ‘a e kautaha Lulutai ‘ikai ha’anau ‘ilo mo ha taukei ‘e taha ki he fa’ahinga ngaue ni.
Ka na’e fakafepaki’i lahi ‘e Lavulavu na’e ‘ikai ha’ane kaunga ‘e taha ki he Lulutai he na’e ‘ikai ke Minisita he taimi ko’eni.
Ka ‘oku mahino ki he ongoongo ni ‘a e ‘uhinga ‘a e Minisita, ko e Pule’anga ‘o Tu’i’onetoa na’e kei Minisita ai ‘a e hoa ‘o Lavulavu pea ‘oku nau tukuaki’i ko e fokotu’utu’u lahi ko e fakakaukau ia ‘a ‘Etuate Lavulavu. Ka na’e kei fakamahino pe ‘e Lavulavu na’e ‘ikai kaunga ki he Kapineti pe Fale Alea he taimi koia.
“Kapau na ko au ko e teu maa ‘aupito he lea ki he Lulutai he ko ho mou taimi na’amou to’o ai ‘a e kautaha ‘o fakalele ‘ikai hamou ‘ilo ‘e taha kiai”, ko e tukuaki’i ia ‘a e Minisita.
Kaekehe na’e kei faka’ikai’i mamafa ‘e Lavulavu ‘oku hala ‘ene tukuaki’i he na’e ‘ikai ‘i he Fale Alea he vaha’a taimi ko’eni. Pea kapau ‘oku ‘ikai kenau lava ‘o fakalele ‘a e Lulutai pea fakahaa ‘oku bankrupt pea kamata ha kautaha fo’ou.
Ka na’e fakalalahi ‘a e le’o ‘o e Minisita pe ‘oku ‘ikai tokanga ia ki he pa’anga ‘a e kakai ‘o e fonua, ko e $40 miliona kuo mole he kautaha ka ‘oku ne talamai ‘eia ke tamate’i pea ai ha me’a fo’ou.
‘Oku tui tatau ‘a e ongo tangata ko e makatu’unga ‘o e palopalema ko e ngaahi faitu’utu’uni kimu’a. Ka ‘oku tui ‘a e Minisita na’e kaunga lahi kiai ‘a Lavulavu ‘i he taimi na’e ‘i he Fale Alea ai mo e taimi na’e Fale Alea ai hono hoa. Ka na’e pehee ‘e Lavulavu, “Ko e makatu’unga taupotu taha, ko hono ‘omai he pule’anga atu kimu’a ‘a e vaka koia ko e MA60 mei Siaina ko e me’a’ofa ki Tonga ni. Ka na’e hoko ia ko e vaa ‘o Siaina mo ‘Aositelelia pea fakapolitikale’i ‘o kamata mei ai ‘a e palopalema.
‘I he taimi tatau ‘oku ‘omi ‘a e fakamatala falala’anga ia ki he ongoongo ni, ko e vaka mei Fisi ki Vava’u ko e alea ia ‘a Lavulavu. Pea ‘oku fenapasi ia mo’ene(Lavulavu) taukave’i ke ‘oua tenau faitu’utu’uni ta’efakaongoongo ange ki Vava’u he ko kinautolu tenau fua hono ola.
Kaekehe na’e ‘osi palani ‘a e CEO maloloo ke noo ‘a e $7 miliona ke kumi’aki ‘a e vaka fo’ou kae ngaholo ‘a e lele ‘a e Lulutai, ka na’e fakangata he pule’anga lolotonga. Ka ‘oku haa mai hangehangee ‘e toe fakahoko pe ‘a e kumi vaka fo’ou.
Ko e ma’u’anga fakamatala tatau, ko e felafoaki ‘a e ongo tangata ni, ‘oku hangee ha’ana ‘ilo me’a kehekehe he ‘oku lahi ‘a e me’a ‘oku ‘ikai kena ‘ilo kiai fekau’aki mo e fakalele vakapuna.
