Tonga Independent News

Thursday 09, May 2024

Tafea lahi ‘a Dubai tukuaki’i ki he fakasaeinisi’i ‘o e ‘uha (cloud seeding)

‘Oku lolotonga tofanga ‘a e fonua tu’umalie ko Dubai pea ‘oku ‘iloa ko e United Arab Emigrate ‘i he tafea lahi faka’ulia, kuo fetaulaki mo e fonua he ta’u ‘e 75 kuo ‘osi talu hono fokotu’u ‘enau va’a vakai matangi ‘i he 1949.
Ko e lahi ‘o e ‘uha, ‘oku fakafuofua ‘oku too he ta’u kakato ‘e taha ko e 93.8mm, ka na’e too ‘a e ‘uha ko’eni ‘oku tafea ai ‘a e fonua ko e 99mm ‘i loto he houa pe ‘e 12hrs. ‘Oku fakafuofua leva ai ki he fu’u vai lahi kuo too ‘i Dubai he ki’i vaha’a taimi nounou. ‘Oku ‘ikai ke ngata pe ‘i he ‘uha lahi ka ‘oku toe afaa lahi ‘o hoko atu fo’i afa ‘i he afa hokohoko ‘e 4 he fo’i taimi pe taha.
‘Oku fakafuofua ki he kau pasese ‘e toko 87 miliona he ta’u ‘oku nau ‘ahia ‘a e mala’e vakapuna ‘iloa ‘o Dubai pea kuo tapuni ‘o tukuvakaaa ai ‘a e tokolahi mei he ngaahi fonua kehekehe pe.

‘Oku ‘iloa foki ‘a Dubai ‘i hono ngaahi langa faka’ofo’ofa mo ma’olunga pea ‘oku taku ko e taha ia ‘o e ngaahi kolo tu’umalie taha mo e faka’ofa’ofa taha ‘i mamani pea ‘oku ‘ahia he lau miliona he ta’u ko e fie mamata’i ‘a e mafi mo e faka’ofo’ofa hono ngaahi fale mo e langa fakalakalaka.
Ka ‘oku ‘ikai ke toe pehee atu ‘e he ‘uha mo natula koeha ‘a e langa lalahi mo fakaonopooni pea faka’ofo’ofa, ‘oku ne huu ia ki he feitu’u kotoa pe mei he loto hala ki he ngaahi ‘ofisi fakapule’anga mo pisinisi pea ko e mala’e vakapuna ‘oku hangee ia ha fu’u loto tahi ‘o a’u ki he ngaahi feitu’u kehekehe he loto mala’evakapuna ‘oku malu, ‘oku huu pe vai ia kiai.
Ko e ngaahi me’alele kuo tafia ‘a e ngaahi me’alele lahi pea pulia ‘a e ni’ihi he ma’olunga ‘a e vai pea kuo fetukutuku ai he kakai ‘enau ngaahi me’alele ‘oku malava ke ‘ave ki he ngaahi feitu’u ma’olunga.

Kaekehe ‘oku tukuaki’i he tokolahi, ko e fu’u tafea lahi ‘oku fepaki mo e fonua ko e ola ia ‘enau fiepoto’i ‘a natula. ‘Oku ‘uhinga ‘eni ko Dubai ko e fonua vela ‘i he loto toafa ‘o e ngaahi fonua ‘Alepea. Pea koe’uhi ko’enau tu’umalie, na’anau fa’u pe ‘e kinautolu ‘a e me’a ko e cloud seeding pe ko e kasa ‘oku puna ‘a e vakapuna ‘o tukuange ki he ‘ataa pea ‘oku ne fakatupunga ‘eia ‘a e ngaahi ‘ao ‘o too ai ‘a e ‘uha ki he fonua.
Ko e fekumi foki ‘eni ia ‘a e kau saienisi ‘o Dubai ki ha founga ke solova’anga ‘enau ‘ea vela ‘o pakukaa honau fonua he taimi lahi pea ke tokoni ki he’enau tafa’aki fakangoue mo e malu’i ‘o e ‘uli ‘a e ‘ea. Pea na’e polepole ai ‘a e fonua ‘i he fo’i ‘ilo fo’ou tu’ukimu’a kuo a’usia he fonua.
Ka kuo hoko ‘a e fu’u tafea lahi ko’eni ke tukuaki’i he tokolahi kuo houhau ‘a Natula hono fiepoto’i ‘ene fa’u, ka ‘oku faka’ikai’i mamafa mo ‘ikai tali ‘eni ia he kau ma’umafai mo e kau saienisi ‘o e fonua, ka ‘oku nau tui pe kinautolu ko e makatu’unga pe ia mei he feliliuaki ‘o e ‘ea,
‘Oku te’eki ke tuku mai ha fakafuofua ia ki he mole fakap’anga ‘e a’u kiai ‘a e fonua, ka kuo kikite ‘a e tokolahi ‘e fai atu ia he piliona he ko e fu’u kolo tu’umalie.
Ko e tu’umalie ‘anga ‘o Dubai ko’enau lolo na’e ‘ilo he 1966 pea ‘oku kau kinautolu he fonua lolo lahi taha ‘i mamani. Ko e tangata na’e kamata mai ‘a e fu’u kolo talaani he 1901 ko Mak toum bin Hasher Al Maktsum pea ko hono hako ‘eni ‘oku nau kei tataki mai ‘a e fonua.