‘Ikai ha ‘amanaki ‘e taha ki he ui kuo fakahoko ko e Minisita ‘Ene ‘Afio: Dr Siale ‘Akau’ola.
Ko e fakahaa ia ‘e he tangata’eki Minisita fo’ou ki he Potungaue Mo’ui Dr Siale ‘Akau’ola ki he ongoongo ki he taimi na’e ui ai ko e Minisita. ‘I he fehu’i ‘a e ongoongo ni fekau’aki mo hono ‘uluaki fakahaa ange mei he Palemia pe te ne lava ke ne tali ‘a e fokotu’u, na’e faka’ohovale ‘aupito he na’e ‘ikai pe ha’ane fakakaukau ‘e ‘iai ha me’a pehee pea ‘oku tokolahi mo e kakai lelei. Ka koe’uhi ko e ta’u nai 40 ‘ene ngaue ki he tafa’aki ‘o e mo’ui pea mo e tokoni ‘a e ‘Eiki, ‘oku ne falala mo’oni te ne lava lelei ‘o fakahoko ‘a e fatongia ni.
‘I he taimi tatau na’ane fakahaa, ko’ene palani mo e taumu’a ngaue, ko hono hokohoko atu ‘a e ngaahi palani ngaue kuo ‘osi kamata’i mei mu’a pea ke fakahoko lelei pea pehee ki he me’a mahu’inga ko e ngaahi lipooti ke fakakakato ‘i hono taimi totonu.
Na’e ‘iai foki mo e fehu’i ki he taimi te ne ‘i Fale Alea he ko e feitu’u ‘o e talanga fakapolitikale pe koeha ‘ene vakai kiai, ka ‘i he tali malie ‘a e Minisit, “Ke tuku ke huu ki loto ki he fale ke a’u ki ai pea toki ‘omai ha’ane tali.”
Kuo mokoi ‘a e Tama Tu’i ‘o Tonga ke hoko ‘a Dr. Siale ‘Akau’ola Minisita Mo’ui fo’ou, ke ne fetongi ‘a Dr. Saia Piukala ‘o Vava’u 16. Na’e fakahoko ‘a e ouau fakanofo ‘o e Minisita fo’ou ‘i he ‘aho Tusite 30 ‘i hono ‘api me’a’anga ‘i Kolomotu’a. Kuo lave’i he tokolahi ‘a e lakanga fo’ou kuo folau atu kiai ‘a Dr. Saia Piukala ko e taha ‘o e kau Talekita mei he ‘Osenia mo e Pacific pea ko e fuofua Pasifiki mo e Tonga ke ne a’u ki he lakanga mahu’inga ni.
‘Oku ikai ke sola ki he Fonua ‘a Dr. Siale ‘Akau’ola ‘i he mala’e ‘o e mo’ui pea na’e toki poaki maloloo atu pe mei he lakanga CEO ‘o e Potungaue Mo’ui ‘i he lau mahina kuo ‘osi.
Ko e Siale ko’ene ongomatu’a ko Vaka mo ‘Elina ‘Akau’ola ‘o Kanokupolu, kae nofo Kolomotu’a.
‘Oku malie ‘a e anga ‘o e vakai fakapolitikale mei tu’a, he kuo lau mahina hono fakahuu atu ‘a e ngaahi hingoa ‘o e kau Fakafofonga Fale Alea ki he Tama Tu’i ka ‘oku te’eki pe ke ‘iai ha tali mei he ‘ofisi Palasi. Ka kuo lau ‘aho pe mei he Fakafisi ‘a e Minisita maloloo mo hono fokotu’u atu ‘o Siale kuo mokoi kiai ‘a e Tama Tu’i. ‘Oku ‘ikai sola ‘a e Siale ki he Tama Tu’i he ko e fanau tama ia ‘a e Kano ‘o ‘Upolu ko e kolo tupu’anga ‘o e Siale ka ko e tofi’a ta’e’ekea ‘o e Tama Tu’i.
Kaekehe ko hono fakanofo ko’eni ‘o Siale te ne tataki ai ‘a e Potungaue Mo’ui ko e Minisita ‘i he ta’u ‘e ua ki he fili lahi hoko ‘i he konga kimui ‘o e ta’u fo’ou pea ko e taimi lahi ia ki he Minisita ke ne fakahaa’i ai ‘ene taukei. He ko e Potungaue ko’eni ‘oku fakapotopoto ‘aupito pe hono fili pe kiai ha Toketaa koe’uhi ko e mahu’inga ‘enau ngaue ki he mo’ui ‘a e kakai. Pea ‘oku ‘ikai fiema’u ia ke hoko lakanga Minisita Mo’ui ko e lakanga fakatau hoosi ‘a e kau politiki ‘o hangee kimu’a.
Kuone tataki mai ‘a e Potungaue ‘i he vaha’a taimi faingata’a ‘ene hoko ko e CEO ‘i he ta’u ‘e 14, kae tautau tefito ki he hoko ‘a e mo’unga afi Hunga Tonga Hunga Ha’apai pea mo e ‘ahia ‘e he covid-19 ‘a Tonga ‘i he uike ‘uluaki ‘I Fepueli 2022. Pea ‘oku mahino mei he’ene taukei ‘a e si’isi’I ‘o e pekia ‘i he covid-19 pea ‘oku ‘iai ‘a e falala te ne kei hokohoko atu ‘a e ngaue lelei koia.
Kuo lahi hono fehu’ia ‘a e tuai ‘a e mokoi ‘a e Tama Tu’i ki he fokotu’u Minisita mei he Palemia pea hangehangee ‘oku fehu’ia ‘a e falala’anga ‘o e tataki ‘a e Palemia. Kuo a’u ‘eni ki hono ‘ohake ‘e he mitia fakasosiale ‘a e talanoa na’e fakahoko mei he ‘ofisi Palasi ke fakafisi ‘a e Palemia, ka na’e fiema’u ‘e he tokoni Palemia na’ane le’ole’o he taimi koia ke ‘omai ‘a e tohi faka’ofisiale mei he Tama Tu’i pea talu mei ai. Kuo tukuaki’i ai he ni’ihi ‘oku ‘iai ‘a e ka PTOA he ‘ofisi Palasi ‘oku ne mama kitu’a ‘a e ngaahi me’a mahu’inga pea mo hono fakahoko hala’i ‘a e ngaahi me’a ‘e ni’ihi.
‘Oku teuaki ‘a e fili si’i ki he fai’anga fili Vava’u 14 ki ha fetongi ‘o e Saia Piukala, ka ‘oku mahino mai ‘eni ko e fo’i Sea ki he lakanga Minisita ki Vava’u 14 kuo tapuni, tukukehe ange ka fili’i mai ‘e Vava’u 14 ia ha fo’i fa’o pe hamala Vava’u kene ma’u ‘a e falala ‘a e Palemia mo e Tama Tu’i ke ne hoko ko ha Minisita.
Ko e fuofua ngaue leva ‘a e Fale Alea ‘i he’ene huu hoko ko’eni ko hono fakafuakava’i ‘a e Minisita fo’ou. Pea ‘e malie koe’uhi ‘e pau ke ‘i Fale Alea ‘i he taimi lele ‘a e fale, ketau vakai pe ‘e kau lahi ki he talanga politiki pe ‘e nofo taha pe ki hono mala’e ko e Toketaa Mo’ui.
