Kohai Nopele ‘e ngali to’o hono hingoa ko e ‘ikai fe’unga ko ha Nopele ‘Ene ‘Afio?
Kuo kamata ke ‘asi mai ‘i he mitia fakasosiale ‘a e ngaahi Talanoa na’e kei puli ki he tokolahi ‘o e Fonua. Ko e fakamatala ‘eni ia na’e ‘osi muimui’i mai he ongoongo ni pea lave’i mo e hingoa ‘o e Nopele ‘oku ‘uhinga kiai ‘a e fakamatala he mitia fakasosiale, ka na’e kei fakatalali ki hano fakahoko faka’ofisiale mei Palasi, kapau ‘e kei tu’u lahoko ai pe.
Na’e lave’i ‘eni ia ko e fakataha ‘a e kau Hou’eiki Nopele ‘Ene ‘Afio pea na’e ta’ofi ‘a e tokotaha Nopele ke kau kiai, koe’uhi ko e ngaahi fakamatala kuo a’u ki he Tama Tu’i.
Kaekehe ‘oku ‘iai ‘a e tukuaki’i ‘e ua ki he Nopele ni, ko e ‘uluaki ‘oku pehee ko ha tohi tangi na’e ‘ave he taha ‘o e ngaahi tofi’a ‘o e Nopele ki He’ene ‘Afio, ko e ta’efiemalie ki he founga ‘o ‘ene tokanga’i ‘a e kelekele ‘Ene ‘Afio kuo fakatofi’a ‘aki ia.
Fakatatau ki he fakamatala tonu kuo ma’u he ongongo ni mei he tangata’i fonua ‘o e tofi’a ‘o e Nopele, ‘oku lahi ‘a e kakai ‘oku feinga ke lesisita honau ngaahi ‘api ka ‘oku ‘ikai tali ia he tokotaha ni. Pea ko e ngaahi ‘api ‘o e kakai hono tofi’a kuone toe ala atu kiai pea ‘oku tokolahi ‘a e loto mamahi.
Ko e fakamatala leva ‘e taha, ‘oku lahi ‘a e mo’ui fakalusa ‘a e tokotaha ni pea mo e kakai fefine kehekehe pea ‘iai ‘ene fanau mo e ni’ihi, ka ‘oku fakaloloma ko e ‘ikai ke ne tokanga ke tauhi ‘ene fanau koia.
Ko e fo’i me’a ‘eni ia ‘oku hangee ‘oku laukau ‘aki ia he kau nopele moe fanau ‘a e kau Nopele ‘a e mo’ui fakalusa koe’uhi ko honau tu’unga he fonua. Pea ko e fakamo’oni pe kiai ko e ni’ihi ‘oku ‘iai ‘enau fanau tu’utamaki kimu’a pea nau toki mali. Pea ‘oku hanga ‘e he ongoongo kuo sasala he mitia fakasosiale ‘o fafangu ‘a e kau Nopele mo’enau fanau kenau tokanga lahi ki he lotu.
Pea koe’uhi ko e ngaahi monuu ‘oku nau ma’u mei honau hingoa tuku fakaholo ‘oku totonu ke toe ma’olunga ange ‘a e tu’unga mo’ui ‘oku nau ‘iai, he ‘oku vakai hake ‘a e kakai ‘o e fonua kiate kinautolu ko e kau ‘aofi vala ‘o e Tama Tu’i. Pea kapau ko e ‘atunga ee ‘a e kau ‘aofi vala ke mo’ui fakalusa pea ‘ikai faitotonu honau fatongia pea ‘oku ‘iai ‘a e poupou lahi ki He’ene ‘Afio ki hono fakanofonofo ‘Ene kau Nopele ki he tu’unga ma’olunga ‘o e mo’ui. Ka ‘oku ‘ikai hoko ‘a e fatongia ko ha fakasakesake ‘anga ‘o e famili koia.
Na’e ‘osi ‘ohake ‘i he taha ‘o e konifelenisi mo e kau Faiongoongo ‘a e fehu’i ki he pule’anga pe koeha ‘enau ngaue ‘e fakahoko, koe’uhi ko e kau Nopele ‘oku hangee ‘oku nau kumi monuu ‘aki honau ngaahi tofi’a kelekele ki he ngaahi siasi mo e ngaahi ako’anga. Na’e ‘ohake tonu ai ‘a e Nopele ‘e taha ‘oku ‘ikai loto ia ke fai mo huufi ‘a e falelotu fo’ou hono tofi’a.
Ko e Nopele ‘e taha na’e fiema’u ‘eia ke hanga ‘e he kaingalotu hono tofi’a ‘o kumi hono ‘api ‘i Nu’usila kae toki fakamo’oni ki hono fakaloloa ‘o e lisi ki he ‘api siasi. ‘Oku ‘ai ai mo e fiema’u ke kumi hono ‘api ‘i loto ‘Okalani ko e feitu’u ‘oku mamafa taha ia ‘a e fakatau ‘api.
Kaekehe kapau ‘e hoko ai pe ‘a e talanoa kuo sasala holo pea ko e ako ia ki he kau Nopele mo’enau fanau kenau manatu’i, ko e fatongia ke fua lelei kae ‘ikai ko ha lakanga ke fai ai ha kumi monuu mo ha fakasakesake, he ‘oku ne tukuhifo ai ‘a e ngeia ‘o e Tama Tu’i.
