Ngali nga’unu e kau Tau’ataina mo e PTOA ki he VONC, fefe kau nopele?
Ko e tuai e kemo ‘a e mahino ‘a e fili si’i ‘a Tongatapu 10 kuo ikuna ‘e he Kapeli Lanumata mei he paati ‘a e PTOA, kuo ‘asi mai ‘a e nga’unu ‘i he kau fili tau’ataina he fili lahi kuo ‘ikai ‘iai hanau lakanga Minisitaa pea mo e kau poupou ‘a e PTOA, ‘i hono katoanga’i ‘a e ikuna kafakafa kuo fakahoko ‘e Lanumata.
Na’e taa tu’olahi hono fehu’ia he ongoonngo ni ki he kau Tau’ataina pe ‘oku ‘iai ha fakakaukau ki ha VONC mo e ‘ikai pe ha tali.
Ko e tali pea mei he Sea fakataimi ‘o e Poate ‘a e Kakai Teisa Pohiva, ‘oku te’eki ke mahino ha talanoa ia kuo fakahoko kiai ‘a e Poate. Ka ko e me’a pe ‘oku talamai he ngaahi ‘ata ko’eni kuo tuku mai he kau poupou ‘o e PTOA, ‘oku ‘iai ‘a e ‘uhinga ‘o e nga’unu ko’eni.
Pea ‘e kau ‘a e ngaahi nga’unu ko’eni he malie lahi pea ‘e malava ke hoko ha fa’ahinga nga’unu fakapolitikale, koe’uhi ko e tu’unga ta’epau ‘oku ‘iai ‘a e pule’anga lolotonga, ‘o kau ai hono kei fakatatali hono fili ‘o ha kau Minisitaa ki he ngaahi potungaue ‘oku kei ‘ataa. Ko e taimi tatau ‘e ‘iai ‘a e ni’ihi he kau fakafofonga ‘e mahu’inga ‘aupito ‘enau ngaahi fili ‘e fakahoko, ka ko hono aofangatuku ‘e pule’i ia ‘e he tepile ‘o e kau nopele.
Kaekehe kuo fakapapau’i mei he ‘ofisi ‘o e Fale Alea ‘oku te’eki ke ma’u he ‘ofisi ha VONC. Ka ‘oku ‘iai ‘a e tui lahi kuopau pe ke ‘iai ‘a e VONC.
Ko e fo’i nga’unu ko’eni kuo ‘asi mai ‘oku ‘iai ‘a e PTOA, Piveni Piukala, Mateni Tapueluelu, Kapeli Lanumata. ‘E ‘unu atu kiai mo e toko 4 tu’u Tau’ataina ‘o taki ai ‘a ‘Aisake Eke, ‘Uhilamoengali Pingi Fasi, Taniela Fusimalohi, Vatau Hui ko e toko 7 ia. Na’e ‘iai leva pea mo e toko 4 ‘o e kau nopele na’e kau fakataha mo e kau Tau’ataina he loto ke Palemia ‘a ‘Aisake Eke pea ko e toko 11 ia. Ko e toko ua leva ‘e mahu’inga ‘ena nga’unu holo ko Ha’apai 12 mo 13, Mo’ale Finau mo Veivosa Taka, ke ma’u ‘a e fika.
Ka ko e palopalema lahi taha he fo’i nga’unu ko’eni ko e vaa koia ‘a e PTOA mo e kau Nopele pe tenau lava ‘o ngaue fakataha pe ‘ikai. Koeha nai ‘a e vakai mai ‘a e Tama Tu’i ka ‘iai ha ni’ihi he kau Nopele tenau ngaue fakataha pea mo e PTOA. ‘E tu’u fakatu’utamaki nai ia ki he tu’unga pule ‘a Ha’a Moheofo? ko e ngaahi fehu’i mahu’inga ‘e ‘ohake.
Ko e nga’unu ‘e taha, ka foki hifo ‘a Mo’ale Finau, Veivosa Taka mo Saia Piukala ko e kau PTOA ki he toko fitu koee ‘e toko 10 leva pea toe pe ‘a e toko ua. ‘Oku tu’u mai leva ‘a e ni’ihi ‘oku mahino ‘a e ‘ikai kenau tui tatau mo e PTOA, ‘o hangee ko Viliami Latu, Siale Puloka, Sione Taione mo Dulcie Tei pea ‘e malava pe ke ‘iai ha ni’ihi ‘e nga’unu holo ‘i he taimi fakatau hoosi, tukukehe ange ‘a e Palemia mo hono tokoni pea ko e ongo Minisita ‘e toko ua he ‘ikai ke na kau kinaua he hiki nima he ko e fili kinaua mei tu’a.
Ko e fo’i pate ‘e taha ‘e ngali teke’i ‘e he Palemia, ko hono ‘oange ‘a e lakanga Minisita ki he toko tolu ko Mo’ale Finau, Veivosa Taka pea mo Sione Taione pea ko’ene lava ia ha toe feinga ‘a e kautama mei tu’a.
Pea ko e fo’i nga’unu ta’e’amanekina ‘e taha, ko ha lototaha ‘a e kau nopele ko e toko 9 kenau alea mo ha toko 4 mei he kau tu’u Tau’ataina fakataha mo e kau PTOA na’e nga’unu ki he pule’anga lolotonga kenau fa’u ha pule’anga fo’ou ‘oku malava ‘anoa pea moia.
Kaekehe ‘e feinga ‘a e ongoongo ni ke muimui’i ofi ha ngaahi faka’ilonga ‘e ‘asi mai pe ko fe’ia ‘a e la’i pele ‘e fola faka’osi, ke ne aofangatuku pe ko e hoko atu pe ‘a e pule’anga ‘o Hu’akavameiliku pe ko ha pule’anga fo’ou.
- Tonga Fonua
