Lahi longoa’a he ako va’inga timi Liiki fefine ‘a Tonga mo e timi tangata ‘a Fisi. Fiema’u Lord Fakafanua ke ‘omai ha’ane tali ki he ta’efiemalie
Kuo lolotonga hoko ‘a e talanga lahi ‘i he mitia fakasosiale ‘i hono tuku hake ‘a e ngaahi fakamatala ‘a e ako va’inga ‘a e timi fefine ‘a Tonga pea mo e timi tangata ‘a Fisi ‘oku ‘iloa ko e Fiji Bati, ‘i he Albert Park ‘i Suva.
Pea kuo tukuaki’i ai he tokolahi ‘oku ta’efiemalie ki he fokotu’utu’u ‘o e ako va’inga ko’eni, ‘a e ongo faiako ‘o e ongo timi, kae tautefito ki he faiako ‘a Tonga he koia na’ane kole ke fakahoko ‘a e ako va’inga.
‘Oku toe fakalalahi ‘a e longoa’a ko e fakamatala ‘a e faiako ‘a e timi Fefine ‘a Tonga, ‘ene pehee ki he timi tangata ‘a Fisi kenau va’inga fefeka ki he timi fefine ‘a Tonga. Pea ‘oku hoko ‘a e fo’i ako va’inga ko’eni ke loto mamahi ‘a e tokolahi pea toe fakakata ‘aki he kau manako Liiki ‘o tatau pe ‘a e kakai Tonga mo e kau muli.
Pea ‘oku fiema’u ia ki he faiako ‘a e timi pea Palesiteni ‘o e Komiti ‘oku Sea ai ‘a Fakafanua, ke na ‘asi mai kimu’a ‘o ‘omai ha’ana tali ki he ta’efiemalie ‘a e tokolahi ‘o e kau poupou.
‘Oku taku foki ‘a e fefine Tonga ki hono ngeia ko e fefine pea mo hono faka’apa’apa’ia’i ‘e he Sosaieti Tonga, ‘o makehe ange ‘a e fefine Tonga ‘i ha toe fefine ‘i mamani hono faka’apa’apa’i hotau tuku fakaholo. Ka ‘oku hoko ‘a e fo’i ‘aliaki ko’eni ‘a e faiako ke fakama’ama’a’i ai ‘a e ngeia ‘o e fefine Tonga.
‘Oku toe fakaloloma foki ko e toe hanga mai ‘a e kau manako ‘akapulu Liiki ‘o fakakata ‘aki ‘etau fanau fefine, ko’enau sio ki he milimili sino mai ‘a e tamaiki tangata mo’etau fanau fefine. Pea kuo hangee ‘a e ngaahi fakahua ha mosimosi ‘i he ngaahi ‘ata kuo tuku mai ‘o e ako va’inga na’e fakahoko.
‘Oku ‘ikai fai ha tokanga ia ki he timi ‘a Fisi, ka ‘oku nofo ‘a e tokanga ia ‘o e kaveinga ni ‘o e timi fefine ‘a Tonga. ‘Oku tui ‘a e ni’ihi ko e kau ‘eni ia he fakamamahi, he ko e va’inga ‘a e fefine mo e tangata.
Ko e tafa’aki ki he lau ‘a e faiako ke va’inga fefeka ‘a e timi ‘a Fisi ki he timi fefine ‘a Tonga, pe ‘oku fefee kapau na’e lavea ha taha ‘o e fanau fefine. Pea ‘oku hangee ‘oku ha’u ‘a e faiako ia ‘o me’a va’inga ‘aki ‘etau fanau Tonga.
‘Oku ‘alu foki manatu ki hono fakaanga’i he tokolahi ‘a e ‘ikai poupou’i he Minisita Ako malolo Penisimani Fifita ‘i hono taimi ke ‘oua ‘e kau ‘a e fanau fefine ‘i he ‘akapulu, koe’uhi ko e molumalu ‘o e fefine Tonga. Ka ko e kuongani kuo ‘alu ‘a e taimi mo e liliu ‘a e me’a lahi ‘o kau ai ‘a e kau ‘a e hou’eiki fafine ki he ngaahi sipoti na’e ‘ikai angamaheni ‘enau kau kiai.
Ka ‘oku hoko ‘a e fo’i ako va’inga ko’eni ke ‘ohake ai ‘a e fiema’u ke toe fai ha vakai kiai. Ka ko hono mo’oni he ‘ikai ke toe lava ‘o ta’ofi, koe’uhi ko e ‘alu ‘a e taimi, ka ‘oku mahu’inga pe ke fakatokanga’i ‘e he Tonga ‘a e kaveinga mahu’inga ni.
