Tukupa pule’anga ke fakamu’omu’a mo fakalelei’i sevesi ki he kakai fonua.
‘I he ‘uluaki ‘aho ‘o e Kapineti fo’ou ‘o Dr Eke, kuonau tuku mai ‘enau palani ngaue ki he mahina ko’eni ‘e 10 tenau pule’anga ai pea fakahoko ‘a e fili lahi ‘i Novema.
‘I he palani ngaue ‘a e Kapineti fo’ou kuonau tukupa ai ke fakalelei’i ‘a e sevesi ki he kakai ‘a e fonua. Pea kuo tuku atu ai ‘a e talangaue ki he ngaahi potungaue ‘oku fakahoko fatongia ki he kakai, ‘a e ngaahi fekau mahu’inga.
Ko e potungaue kotoa pe, kuopau ke ‘iai ‘a e kau ngaue ‘i he taimi kai ho’ata, ka ko e angamaheni na’e tapuni ia pea pau ke si’i tali ai pe ‘a e kakai he houa 1 koia. ‘Oku fakafiefia ki he kakai mei ‘uta he ‘ikai kenau toe tali loloa.
Kuo nau toe fakahaa ‘a e hiki’i hake mei he seniti ‘e 11 ki he seniti ‘e 30 ‘a e tokoni ‘a e pule’anga ki he kau ma’u ‘uhila ‘oku a’u ki he 150 kwh. ‘Oku kau foki ‘a e ‘uhila ‘i he kaveinga talanga’i mei he pule’anga ki he pule’anga, koe’uhi ko e mamafa ‘a e totongi ‘uhila. Na’e toe fakalalahi he hili ‘a e mo’unga afi Hunga Tonga Hunga Ha’apai ‘i he spike ‘a e mo’ua ‘uhila pea iku ki he longoa’a lahi pea fakamaloloo’i ai ‘a e ni’ihi ma’olunga he kautaha, ko e tukuaki’i ki he tukuatu ‘a e fakamatala hala. Ka ‘oku hoko ‘a e tokoni seniti ‘e 30 ko e fakafiefia lahi ki he kakai ‘o e fonua.
‘Oku kau pea mo e fiema’u ke vave ‘a e ngaue ki he fiema’u ‘a e kakai ‘o e fonua, ‘o hangee ko’enau ngaahi fiema’u fakapepa ki he ngaahi ‘uhinga kehekehe. He ‘oku anga ‘aki ‘a e angamaheni, ko e fiu he tali he ‘uhinga ‘oku mo’ua ‘a e Minisita pe CEO ke fakamo’oni he ngaahi pepa. Ka ‘oku hoko tala tu’utu’uni ‘a e PM ke ‘oua toe ‘ova he ‘aho 7 kuo maau pe ‘iai ha tali ki he kakai fiema’u.
Kuo ‘iai ‘a e ngaue kuopau kenau fakahoko ko e sio ki he kautaha Lulutai mo e ‘Uhila pea pehee ki he Pangike Pule mo e Pangike Fakalakalaka, ‘i he faktonutonu fakalao ‘oku lolotonga lele. Ko e Kautaha ‘Uhila ko e lahi ‘a e longoa’a pea pehee foki ‘enau palani ke kamata ‘a e langa ‘o e hala Fakakavakava mei Folaha ki ‘Umusi ke ofi ki he kakai mei Hahake pea fakasi’isi’i ‘a e kiu ‘a e hala..
Kuo fokotu’u ki he Minisita Leipa Hon. Kapeni Lanumata, ke vakai ki he ngaahi koloa koe’uhi ko’ene mamafa, ke fakahoko ha ngaue ke fakamalumalu kotoa ki he fakafuofua koloa ‘a e pule’anga. ‘Oku kau ‘eni he ngaue mahu’inga ko’euhi ko e ‘alu ke mamafa ange ‘a e koloa kotoa pea ‘oku ‘ai mo e koloa fakalotofonua hangee ko e ngoue mo e ika ke mamafa ange. Ka ko’ene fakamalumalu ki he fakafuofua koloa, ‘e pule’i leleiange ai ‘a e totongi.
Kuo fokotu’u mo e ngaahi komiti kehekehe ke vakai ki he ngaahi fiema’u ‘a e kakai ‘o e fonua, koe feinga ia ‘a e pule’anga ke lelei ‘a e sevesi ki he kakai. He ko’ene sai ‘a e sevesi ko e fiefia ia ‘a e kakai pea ‘iai honau faingamalie ke toe fili mai kinautolu he kaha’u
Potungaue Ako hoko ai liliu lahitaha.
Kaekehe ‘i he potungaue ia ‘e ni’ihi, ko e liliu ia kuo fakahoko he Minisita kuo kamata ‘a e longoa’a, ‘aia ko e Potungaue Ako. Ko e ta’u kuo’osi na’e fakapaasi ai ‘a e ako ta’etotongi ki he ako kotoa pule’anga ‘o a’u ki he foomu 5. Na’e kaniseli pea mo e sivi ‘a e kalasi 6 ki he kolisi pea kaniseli pea sivi foomu 5. Kuo a’u ki he lunch ‘a e fanau na’e kamata he pule’anga ko’eni, kuo kaniseli moia.
Kuo ‘ikai toe afe ‘a e Minisitaa fo’ou Hon. Pingi Fasi, ke kaniseli ‘a e ako ta’etotongi pea mo e lunch pea fakafoki ‘a e sivi kalasi 6 mo e form 5 ke toe fakahoko. ‘Oku kau ai mo’ene ta’ofi ‘a e teu huu koia ‘a e falemohe ‘a e Kolosi Tonga na’e ‘amanaki kamata he ta’u ni pea fakafoki mo e kau ngaue ‘ofisi ki he faiako. ‘Oku kau fo’i tu’utu’uni ki ‘Atele he fakatupu lotomamahi lahi ki he kau Kolisi Tutuku he ko e konga lahi ‘o e langa na’e fakahoko ia ‘e kinautolu pea toki tokoni pe pule’anga.
‘I he’ene fuofua fakataha mo e kau faiako, na’ane ‘osi ‘ilo pe ‘oku tokolahi ‘a e ta’efiemalie, ka na’ane pehee ‘oku ‘ikai tokanga ia kiai.
Ko e ngaahi too kehekehe ko’eni ‘oku tui ‘a e tokolahi ‘oku fakapolitikale’i ‘a e ngaahi kaveinga mahu’inga mo lelei. ‘Oku toe mo e tokolahi ‘oku fu’u vave ‘a e fute ‘a e pule’aga ko’eni, ka ‘oku nounou honau taimi pea ‘e fefee he ‘ikai kenau toe lava mai he fili lahi ‘i Novema, kae toe huu mai ‘a e pule’anga fo’ou ‘o liliu ‘enau tu’utu’uni.
Kaekehe ko e uike ‘uluaki ‘eni ‘a e Kapineti fo’ou pea ‘oku mahu’inga kenau ngaue malohi ‘i he ngaahi kaveinga na’anau fakaanga’i, kenau fakahoko ha liliu lelei kiai. He ka ‘ikai pea ‘e lea atu ‘a e kakai ‘o e fonua, ‘i he poto he fakaanga kae ‘ikai lava o fakahoko ‘a e ngaue.
