Tukuaki’i he Palemia ‘a e kakai ki he feliliuaki fakapolitikale ke palopalema ai langa fakalakalaka
Ko e tali malie ia ‘a e Palemia ki hono fehu’ia ‘a e ngaahi me’a mahu’inga ‘i he fakataha lahi ki he palani fakalakalaka fakafonua ki he ta’u 2025-2035. Na’e fehu’ia ai pe koeha ‘ene vakai mo ha ngaue ki he fiema’u ‘a e kakai, ki he palopalema ‘a e langa fakalakalaka ‘i he ngaahi feliliuaki fakapoitikale.
Na’e ‘oatu foki he ongoongo ‘i he uike kuo’osi ‘a e ngaahi feliliuaki lalahi na’e hoko talu mei he liliu fakapolitikale ‘o e 2010. Pea mei ai ki he ta’u ko e ta’u ia ‘e 14, ko e Palemia mo e pule’anga kehekehe ‘e 5 pea ko ‘Akilisi na’ane Palemia he ongo fili kehekehe ‘e 2 hili hono veteki he Tama Tu’i ‘a e Fale Alea.
Ko e 2010-Lord Tu’ivakano, 2014-‘Akilisi Pohiva, 2017-‘Akilisi Pohiva, 2019-Pohiva Tu’i’onetoa, 2021- Hu’akavameiliku pea ko e 2025-Dr. ‘Aisake Eke.
Kaekehe na’e tui ‘a e Palemia ko e ‘uhinga ‘o e palopalema ‘o e langa fakalakalaka, ko e fili ‘a e kakai. He ‘oku nau fili mai ‘a e pule’anga kehekehe he taimi kotoa pe pea tenau ha’u pe mo’enau founga ngaue kehekehe pea mo e me’a ‘oku nau tui kiai pea koia pe tenau fakahoko.
Na’e ‘uhinga foki ‘a e fehu’i, pe ‘e lava ‘a e pule’anga ‘o fatu ha lao ‘o fakatataa’aki ‘a e palani fakafonua na’e talanga’i ko e le’o ia ‘o e kakai, ke lava he lao koia ‘o fakapapau’i mo tu’utu’unia ha pule’anga pe ‘e fili kenau muimui kiai he ko e loto ia ‘o e kakai. Ka na’e pehee he Palemia, “ ‘Oku ‘iai pe ngaahi me’a mahu’inga ‘e tu’uma’u ‘o hangee ko e ngaahi pou tuliki ‘e fitu ‘o e langa fakalakalaka. Ka ko e founga ke fakahoko ‘e kehekehe fakakapineti, he ko e palani ko e me’angaue pe.
Na’ane fakahaa mahino, ko e pule’anga kotoa pe ‘oku ‘iai ‘a e me’a ia ‘oku mahu’inga’ia ai pea ko e taimi ia ‘e feliliuaki ai ‘a e faitu’utu’uni. Pea ko e me’a ia ‘a e kakai ‘o e fonua, kapau ‘oku nau pehee ke feliliuaki pea tenau fili pe ‘a e kakai fo’ou he fili kotoa pe ko’enau fili ha kakai tatau he fili kotoa kae lava ‘o hokohoko atu ‘a e ngaue.
Kaekehe ko e tu’u leva ia ki he kaha’u ‘oku mahino he ‘ikai pe tu’uma’u ha palani ngaue fakalakalaka ia, tukukehe ange kapau ‘e fili he kakai ‘a e Kapineti tatau pe kenau hokohoko atu hono fakalele ‘a e pule’anga. Ka ‘oku ‘ikai foki ke fakapapau’i ‘a e lau ia koia, ‘o fakatatau ki he hisitolia ‘etau fononga mai he ta’u ko’eni ‘e 14 kuo’osi.
‘I he taimi tatau he ‘ikai lava ‘o fatu ha lao ia ke malu’i ‘a e fiema’u ‘a e kakai ‘i he ngaahi palani langa fakalakalaka ‘i he lau ‘a e pule’anga ko’eni. Ka koe faka’amu ke lava ‘o malu’i ‘a e loto ‘o e kakai pe koeha e pule’anga ‘e huu mai kuopau kenau fakahoko ‘a e loto ‘o e kakai na’e talanga’i he palani langa fakalakalaka, he ko e ‘uhinga ia ‘enau ‘alu ki Fale Alea ke ‘ave loto ‘o e kakai. Ka ko’eni ‘e fakamalohi’i ‘a e kakai ‘o e fonua kenau fili pe ha Kapineti tatau, kapau ‘oku nau loto ke ‘oua ‘e palopalema ‘a e langa fakalakalaka.
Pea ko e fehu’i mahu’inga ia he taimi ni, pe koeha ‘a e me’a ‘a e kakai ‘e fakahoko ke lava ai ‘o malu’i honau loto mo e fiema’u, ‘o hangee ko e ngaahi palani ‘oku fatu mei he le’o ‘o e kakai, ke ‘oua ‘e talapalasia he feliliuaki fakapolitikale. He ko e fatongia ia ‘o e pule’anga kotoa ke fakahoko ‘a e loto ‘o e kakai pea ‘oua fakamalohi’i ‘a e kakai kenau fili ha pule’anga tatau pe koe’uhi kae lava ‘o fakahoko ‘a e langa fakalakalaka.
