Too nounou nai vakai ki he polokalama ta’etotongi ako?
Kuo hoko ‘a e ta’ofi ‘e he pule’anga ‘a e ta’etotongi ako ki he ngaahi ako ‘a e pule’anga ke hoko ai ‘a e hoha’a lahi pe koeha nai hono ‘uhinga. Na’e palani fakalelei ‘e he pule’anga kimu’a ‘a e kaveinga ki he ta’etotongi ako, ko e ‘inivesimeni lelei ki he kaha’u ‘o e ako, kae ‘ikai ko ha ngaue ta’e’uhinga pea ko e fehu’i pe koeha leva ‘a e fu’u liliu vave fakafokifaa ko’eni mei he pule’anga fo’ou.
Ko e inivesimeni ‘ikai ko ha Fakakaveinga.
Ko e taimi na’e fokotu’u ai ‘e he Palemia malolo mo e Minisita Ako, Siaosi Sovaleni ‘a e ako ta’etotongi, na’e fakataumu’a ko e palani loloa ke fakapapau’i ‘a e hokohoko e ako ‘a e fanau pea ‘iai ha ola lelei. Pea pehee foki ki he patiseti ke fakahoko’aki fo’i ngaue ke ‘oua ‘e uesia ai ‘a e patiseti ‘a e Potungaue Ako pea tali ‘o fakapaasi.
Pea ko hono fakalea ‘e taha, na’e ‘ikai ha toe fakamole kehe ki he pule’anga ka ko e fakasi’isi’i pe ngaahi fakamole kehe ‘a e Potungaue. Pea kapau kuo ‘iai ‘a e pa’anga ki he ngaue, koeha leva ‘a e ‘uhinga ki hono ta’ofi ‘a e tokoni fakapa’anga ki he lauafe ‘oku nau faingata’a’ia he totongi ako.
Fakamo’oni ‘oku Fiema’u.
Ko e makatu’unga malohi taha ke hokohoko atu ‘a e feinga fakaako ko e totongi ako. Na’e totongi ai ‘e he Pangike ‘a Mamani ‘a e totongi ako ‘a e toko 5,000, ‘oku ‘ikai kenau malava ‘o totongi ‘enau ako, ‘oku ne ‘omai ai ‘a e fakamo’oni malohi. Pea mo’ene ‘osi ‘a e polokalama ni, na’e kei ‘iai pe ‘a e toko 3,000 na’anau kei fiema’u lahi ‘a e tokoni ki he totongi ako pea ‘oku mahino ai ‘ene hoko ko e kaveinga lahi ki he ngaahi famili tokolahi.
Fatongia ‘o e Pule’anga ‘i he Ako.
Ko e fatongia fakalao ‘o e Potungaue Ako ke fakapapau’i ‘oku ma’u he fanau mei he ta’u 4-18 ha ako lelei. Pea ‘oku hoko ‘a e polokalama ta’etotongni ako ke lava ‘a e fanau ‘o ma’u ‘a e taumu’a ko’eni, ka ‘oku uesia ia he tu’utu’uni kuo fakahoko.
‘I he taimi tatau, ‘oku tokoni ‘a e pule’anga ki he ngaahi ako ta’efakapule’anga ‘aki ‘a e $770 ki he fo’i’ulu kotoa he ako kolisi pea $1320 ki he fo’i ‘ulu ‘a e ako fakatekinikale, ko e hiki 10%. Pea ko e mafai faitu’utu’uni ki he ta’etotongi ako, ‘a e Minisita Ako ‘oku ngata pe ia he ngaahi ako ‘a e pule’anga pea ko e founga ngaue tatau pe na’e fokotu’u ke tokoni’i ‘aki ‘a e ni’ihi ‘oku ‘ikai lava ki he ngaahi ako fakataautaha
Pea kapau ‘oku hoko pa’anga ke ne uesia ‘a e ako ‘a e fanau, koeha ‘oku ‘ikai kumi ai he pule’anga ha founga ke to’o ai faingata’ani kae ‘ikai ko hono toe hilifaki mai.
Ha tu’utu’uni ‘e tokoni ki he ngaahi famili.
Ko e lelei ‘o e kaveinga ki he ta’etotongi ako na’e ‘ikai tuhu’i pau, ka na’e ‘iai mo e faingamalie ki he ngaahi famili ‘oku fie totongi ako kenau totongi pe ako ‘enau fanau. Pea ko kinautolu ‘oku fiema’u ‘a e tokoni pea ‘oku nau ma’u ia pea ko kinautolu ‘oku faingamalie pe, na’e ‘ikai fakamalohi’i kenau ma’u ‘a e faingamalie koia. Pea ‘oku kau ia ‘i he fokotu’u fakapotopoto mo fe’unga pea taau ki he taha kotoa.
Ko e tu’u ki he kaha’u
Ko hono to’o koia ‘o e ta’etotongi ako, ‘oku muimui mai ai hono ola ki he pule’anga:
- Tokolahi ‘a e nofo mei he ako koe’uhi ko e ‘ikai fuesia ‘a e totongi ako.
- Toe vamama’o ange ai tu’umalie mo e masiva, he’e malava ‘a e tu’umalie ‘o ma’u ‘a e ako lelei, kae masiva ange masiva ko e ‘ikai ha pa’anga ke tokoni ki he’enau ako.
- Toe lahiange fakafalala ki he tokoni mei tu’a ki he ako, kae ‘ikai ko e ngaahi fokotu’utu’u mahu’inga ‘a e pule’anga.
Fakama’opo’opo: Tau ‘alu fakaholomui.
Ko e ako ‘oku ‘ikai ko ha ‘elia ke fakamu’omu’a e tu’utu’u ‘a e fakamole, ‘i he palani loloa ki he fakalakalaka fakafonua. Pea kapau kuo patiseti ‘e he pule’anga kimu’a ‘a e ako ta’etotongi pea mo e ‘uhinga fakapotopoto ki hono fokotu’u pea ‘oku haa mai ‘a e faitu’utu’uni ‘a e pule’anga ‘oku fakapolitikale kae ‘ai ke hangee ko ha tu’utu’uni.
Pea kapau ko e taumu’a ke ‘iai ha ako lelei ange, mo ha kau ngaue taukei pea ta ko e ta’ofi ‘o e ako ta’etotongi ‘oku ta’e’uhinga. ‘I hono to’o ‘a e faingamalie meiate kinautolu ‘oku fiema’u lahi ia, ka na’e totonu ke toe liunga ua ‘e he pule’anga ‘enau ngaue mo e vakai, ke fakapapau’i ‘e a’usia he fanau ha ako leleiange neongo koeha ‘enau tu’unga fakapa’anga.
