Toki fakanofo Kapineti fo’ou ‘iha uike 2 ka hoko mai: Dr Eke.
Koe’uhi ko e lahi ‘a e fema’uma’u’aki mo e ngaahi vavalo kehekehe, kae tukukeke ange ‘a e ngaahi fakamatala ta’efalala’anga ‘i he mitia fakasosiale pea kau atu kiai mo e ngaahi kautaha ongongo ‘e ni’ihi, ‘i hono talaki ‘o e ngaahi fakamatala ki he taimi ‘e kamata ngaue ai ‘a e Kapineti fo’ou. Pea ‘oku hoko ia ke fihi tu’u ‘a e ‘atamai ‘o e kakai ‘o e fonua pe koeha koaa ‘a e mo’oni.
Na’e ‘oatu ai he ongoongo ni ha fehu’i ki he Palemia fili fo’o Dr. ‘Aisake Eke, ke ‘omai mu’a ha fakamatala falala’anga ki he taimi ‘e fakahoko ai ‘a hono fakanofo pea mo’ene Kapineti. Ko e tohi fehu’i a’e ‘oatu ia ‘i he ‘aho 6 Sanuali 2025 pea na’e tali mai ia he ‘aho 7 Sanuali 2025.
‘I he tali nounou mo mahino ngofua ‘a Dr. Eke ki he ongoongo ni na’ane pehee, “’E toki fakahoko ‘a e fakanofo he ‘osi ‘a e uike ‘e ua mei he taimi ni.” ‘Aia ‘oku toki liuaki mai ae ha’ele ki Tonga ‘I he ‘aho 17 o Sanuali pea fakahoko e fakanofo palemia mo ‘e kapineti ‘I he uike hoko mai.
Koe taha foki ‘a e palopalema ‘oku tui ‘a e tokolahi ‘oku fekuki mo e Palemia fo’ou pea mo’ene kau VONC, ko hono fili koia ‘a ‘ene memipa Kapineti. ‘E feinga ‘a e Palemia ke fakatonu ki he ni’ihi na’anau tu’u fakataha pe ‘oku ‘iloa ko e fakatau hoosi pea ‘i he tafa’aki ‘e taha ko’ene feinga ke fili ‘a e lelei taha pe ko e fakapotopoto ki he potungaue takitaha, he ‘oku ‘ikai ke ma’u ia he ni’ihi nenau tu’u fakataha, ka ‘e lava ia ‘o ma’u mei he Kapineti motu’a mo ha kakai mei tu’a.
Kuo ‘iai foki mo e fakamatala ki he folau ‘a e Palemia fili ki Nu’usila pea tala ko e folau ke fakanofo he Tama Tu’i ‘i ‘Atalanga pea ‘e fakahoko he ‘aho Sapate, ka na’e fakapapau’i kimui ko e folau pe ia ke fefolofolai mo e Tama Tu’I he ngaahi me’a kehe.
‘Oku kau ‘eni ia ha laka mahu’inga, he ‘oku ne ‘omai ‘a e ngaue fakataha ‘i he Palemia fo’ou pea mo e Tama Tu’i ka na’e ‘ikai lava ia he pule’anga ‘o Hu’akavameiliku he taimi ‘e ni’ihi.
Kaekehe ‘oku tui pea mo e tokolahi ia, ko e fefolofolai ‘a Dr. Eke mo e Tama Tu’i koe’uhi ko e memipa Kapineti na’e fokotu’u atu ‘oku ‘iai ’a e ni’ihi ‘oku ‘ikai ke mokoii kiai ‘a e finangalo ‘o e Tama. Ko e finangalo ‘o e Tama Tu’i ‘oku faingata’a ‘aupito ke fai ha ‘ilo kiai pea ‘oku a’u ki he ni’ihi ‘oku ofi ki he Tama, ‘oku ‘ikai pe kenau lava ‘o fakamatala, tukukehe ‘a e ngaahi me’a mahu’inga ki he kakai ‘o e fonua.
‘I he tu’unga koia ‘oku ‘iai ‘a e ngaahi fakamahamahalo mo e ngaahi fakamatala, ki he ni’ihi ‘o e kau Nopele ‘oku ‘ikai ke mokoi kiai ‘a e Tama Tu’i kenau ma’u lakanga Minisita pea kuo nau lotomamahi, fakataha mo e ngaahi fakamatala kehe ‘oku hange ‘oku ‘ikai kenau tali. Ka ko e kotoa ‘o e ngaahi fakamatala ko’eni ko e fakamahamahalo kotoa.
Ka ‘i he vakai ‘a e ongoongo ni, ko e toloi loloa ko’eni ‘o e fakanofo ‘o e Palemia mo’ene Kapineti, ‘oku fengaue’aki vaofi ‘a e Tama Tu’i mo e Palemia fili, ki ha Kapineti fakapotopoto mo e falala’anga.
‘I he taimi tatau, ko e mahina nai pe ‘e 7 ‘e fakahoko fatongia ai ‘a e Kapineti fo’ou pea ko e mahina ‘e 3 ‘e fakahoko ai ‘a e teuteu ki he fili lahi fo’ou ‘o e ta’uni. Pea ‘oku pelepelengesi ‘aupito ‘a e ki’i taimi ko’eni ki he pule’anga fo’ou. Ko honau faingamalie ki hono fili kinautolu ki Fale Alea ‘i Novema, mo ha faingamalie kenau toe pule’anga ai, ‘e fua tautau ia mei he ki’i lau mahina tenau heka ai he sea. Ka tonu ‘enau laka pea ‘oku ‘iai honau faingamalie pea ka hala pea ‘e kaunga kovi lahi kiate kinautolu.
Kuo fakatokanga’i ‘e he ongoongo ni ia ha kau Minisita kuo kamata ‘enau folau ‘anautolu he mahino kuo holofa honau ‘emipaea. Ka ko e me’a ia he mahino ki he kau Minisita, ko e lakanga ko e kakala fakataimi pe.
Kaekehe ‘oku te’eki pe ke toe ‘iai ha fakamatala pau ki he memipa Kapineti pea pehee ki he tu’unga ‘oku ‘iai ‘a e Palemia mo’oni kau VONC pea mo e fengaue’aki mo e Hau ‘o e Fonua.
