Tokanga Pule’anga ki he malu mo e uesia e mo’uilelei kakai fonua he ngaahi pou initaneti, tui Digicel ‘oku ‘ikai ha palopalema ‘e taha

Na’e fakahaa ‘e he tokoni Palemia ki he kau faiongoongo, ‘a e ngaue ‘oku fakahoko ‘e he pule’anga ke vakai’i ‘a e tu’unga taau (safety) mo e uesia ‘a e mo’uilelei ‘a e kakai mei he ngaahi fu’u pou ‘initaneti fetu’utaki ‘a e ngaahi kautaha.
‘Oku ‘uhinga ‘eni ki he fefeka mo e tu’unga langa ‘o e ngaahi fu’u pou ‘initaneti, kae tautefito ki he ongo kautaha fetu’utaki lalahi ‘i Tonga ni, ‘a e Kautaha Fetu’utaki ‘a Tonga (TCC) pea mo e Digicel Tonga. He ko e ngaahi feitu’u ‘oku tu’u ai ‘a e ngaahi fu’u pou ‘e ni’ihi ‘oku nofo’i takai he kakai tokolahi pea ka ‘iai ha holo ‘a e ngaahi pou ‘i ha afa pe mofuike, ko e fakatamaki lahi ‘e hoko ki he kakai ‘oku nofo ofi ai.
Ko e fika ua leva, ko e hoha’a koia ki he uesia ki he mo’ui lelei ‘a e kakai ‘i hono fakatupunga he ngaahi ivi (radiation) mei he ngaahi fu’u pou. He ‘oku ne fakatupunga ‘a e kanisa ki he ‘uto ‘o e kakai.
Kaekehe na’e fai ‘a e feinga ki he ongo kautaha, ‘a e TCC mo e Digicel pea pehee ki he tafa’aki ‘o e Potungaue Fetu’utaki, ke lave’i pe koeha ‘a e lahi ‘o e ngaahi pou ‘a e ongo kautaha pea pehee ki he’ene tu’u fakatu’utamaki ki he mo’uilelei ‘a e kakai.
Na’e ‘ikai faingamalie ‘a e TCC pea pehee ki he Potungaue Fetu’utaki ke ‘omai ha tali, ka na’e pehee mei he Digicel, ko e malu mo e hao ‘a e kakai ‘oku kau ia he fatongia fika ‘uluaki ‘a e kautaha. Pea ko’enau fu’u pou ‘initaneti cell tower ‘e 9 (5G) ‘i Tongatapu ni.
Kae fakatatau ki he fakatotolo kuo fakahoko ‘e he WHO, Potungaue Mo’ui ‘a Mamani. ICNIRP (International Commission for Non-lonizing Protection), ko e ARPANSA (Australian Radiation Protection and Nuclear Safety Agent) pea pehee ki he FCC (Federal Commission Communication) ‘oku malu pea hao ‘aupito pe ‘a e G5 pea mei he ngaahi tukuaki’i ko’eni, ‘o hangee ko e G3 mo e G4. Pea ‘oku ‘iloa ‘a e fa’ahinga sivi ko’eni ko e EME (Electro Magnetic Emission Test) pe ko e sivi ia ‘oku fakahoko ki he uesia mei he ngaahi ivi mei he pou ‘initaneti, ki he kakai.
Na’e toe fakahaa foki ‘e he Digicel, ko hotau ongo fonua kaunga’api koia ko Nu’usila mo ‘Aositelelia kuo ‘osi fakahoko ai ‘a e sivi EME pea ko e ola tatau pe.
‘I he taimi tatau ko e ngaue ko’eni ‘oku fakahoko ‘e he pule’anga, ‘e ngali ke kehe pe hono ola ‘oona mei he fakamatala ‘a e ngaahi kautaha fetu’utaki he ‘oku mahino pe tenau malu’i ‘enau kautaha.
Ka ‘oku mahu’inga ‘a e ngaahi sivi faka-saienisi ‘oku fakahoko he ngaahi sino mahu’inga ko’eni, he ka ‘iai ha fakatonutonu fakalao, ko e ngaahi fakamo’oni ‘eni ‘e fuatautau mei ai ‘a e faitu’utu’uni ‘a e Fakamaau’anga, kae tukukehe ange ha ngaahi teke pate ia mei tu’a ‘a e ngaahi kautaha fetu’utaki lalahi ‘o mamani, ke fakatatau ‘a e ola ‘o e fakatotolo pea mo’enau fiema’u koe’uhi ko’enau malohi fakapa’anga.