Toe foki ‘a Donald Trump ki he White House ko e Palesiteni hono 47 ‘o ‘Amelika
Kuo mahino ‘a e ola ‘o e fili Palesiteni ‘o e fonua hau ‘o mamani ‘a ‘Amelika pea kuo toe fili mai ai he kakai ‘o ‘Amelika ‘a e Palesiteni malolo Donald Trump ki he White House, hili ha ta’u ‘e 4 ‘enau fakamaloloo’i ia kitu’a.
Ko e ikuna ‘a Trump ko e Electoral College votes, na’ane ikuna ‘aki ‘a e fo’i fili ‘e 301, ka ko e fo’i fili pe ‘e 270 kae ikuna ‘a e fili Palesiteni, ki he fo’i fili pe ‘e 226 ‘a hono kaunga kanititeiti fili palesiteni, Miss Harris ka ko e tokoni Palesiteni ki he Palesiteni lolotonga Joe Biden.
‘I he fili fakataautaha, na’e fili ai ‘a e toko 72,462,267 kia Trump pea koe Lipapulikeni ia ke ma’u fili (popular vote) he ta’u ‘e 20 kuohili, kae fili pe ‘a e toko 67,683,282 kia Harris. ‘I he tu’unga koia ‘o e ola ‘oku ne talamai ai ‘a e mama’o ‘aupito ‘a e ola ‘o e fili pea ‘ikai ha veiveiua ‘a e ikuna ‘a Trump, ‘o ‘ikai hangee ko e fili na’e too ai ‘a Trump na’e ‘iai ‘a e valau lahi ko e vaofi ‘a e fika pea tui ‘a e kau poupou ‘a Trump na’e kakaa’i ‘a e ola ‘o e fili.
‘E fakahoko hono ouau ki he lakanga Palesiteni ‘i he White House he ‘aho 20 Sanuali 2025 ‘i he Washington DC pea ko e ouau hono 60 ia ke fakahoko ‘i he hisitolia ‘o e pule’anga ‘Amelika.
‘I he mahino pe ‘a e ola ‘o e fili, na’e mahino ‘a e tali lelei ‘e Harris ‘a e ola ‘i he’ene lea ki hono kau poupou. Na’ane fakamalo ki he tokolahi na’e ‘oange ‘enau falala kiate ia, neongo ko e ola ‘o e fili na’e ‘ikai kenau taumu’a ki ha ola pehee, mo ha fili Palesiteni pehee.
Kaekehe kuo tuku mai ai pe mei he taki ‘o e ngaahi fonua kehekehe ‘o mamani ‘enau talamonu ki he Palesiteni fo’ou ‘o ‘Amelika.
Ko hono toe fili mai ko’eni ‘o Trump, ko e fika ua ‘aki pe ia ‘o e Palesiteni ‘o ‘Amelika ke toe fili tu’o ua ke fakakakato hono teemi ua, ‘aia ko e ko Palesiteni Grover Cleveland na’e hoko kiai ‘a e me’a tatau ‘i he 1892. ‘Oku ‘ikai ngalo he tokolahi ‘a e lele ‘a e kemipeini ki he fili, ‘a hono fana’i ia ‘o lavea, ka na’e ‘ikai ha holomui ‘e taha ‘a e kelo pea pehee ki he’ene toutou haa he Fakamaau’anga ki he ngaahi hia kehekehe, ka ko’eni kuone foki ki he lakanga ma’olunga taha, ‘oku taku ko e tokotaha mafai lahi taha ‘i mamani.
‘Oku ‘iloa ‘aki ‘a Trump ‘ene taumu’a ngaue ko e Amerca First pea mo e Toe fakafoki ‘a ‘Amelika ki hono tu’unga ma’olunga. Make America Great Again.
‘I he kamata ‘a e fili na’e mahino ‘a e kei fihi ‘a e ola he vavaofi ‘a e fika. Ko Pennsylvania ko e taha foki ia ‘o e vahefonua ‘oku ne fa’a faitu’utu’uni ki he ola ‘o e fili Palesiteni, he ‘oku ‘ikai ke mahino ia pe ‘oku nau poupou ki he Temokalati pe Lipapilikani (swing state) pea ‘iai ‘a e tui ‘a e tokolahi ‘e ikuna ‘e Harris pea ko hono hala ia ki he ikuna, ka na’e faka’ohovale lahi ‘a e ikuna ia ‘e Trump pea mo e ngaahi swing states na’e ma’u he Temokalati he fili ‘o e 2020.
‘I he vakai ‘a e kau ‘analaiso fakapolitikale, ‘oku nau tui ko e ngaahi kaveinga lalahi ‘o kau ai ‘a e ngaahi tau ‘oku lolotonga hoko, ‘a e taha ‘o e kaveinga na’e ‘ikai ke toe falala ai ‘a e tokolahi ‘o e kakai ki he taki ‘a e paati Temokalati. He na’e tala ia ‘e Trump, kapau na’e kei Palesiteni pe ia he ‘ikai hoko ‘a e ngaahi tau ia ko’eni.
Ko e pule’anga ‘o Biden pea mo e Temokalati, na’e lahi ‘enau tokanga ki he ngaahi vaa fakavaha’a pule’anga kau ai ‘a e Pasifiki pea na’e kaunga lelei ia ki Tonga ni hono fokotu’u honau ‘ofisi ‘i Tonga ni pea pehee ki he FORUM ‘a e Pasifiki ‘i hono ‘ahia ‘e Harris ‘a e fakataha na’e fakahoko ki Fisi.
Ka ‘oku ‘iai ‘a e manavasi’i ‘a e ngaahi fonua kau ai ‘a e Pasifiki na’a huu mai ‘a Trump ‘o liliu ‘a e ngaahi fengaue’aki ko’eni, kae nofo taha ia ki he’ene taumu’a ngaue ke langa ‘a ‘Amelika ki hono tu’unga ko e fonua hau he tafa’aki kotoa ‘i mamani.
‘I hono siofi ‘o e malohinga ‘o e ikuna ‘e Trump ‘a e fili ‘o e ta’u ni, na’e ‘iai ‘a e ngaahi me’a ‘e 5
1)Ko e a’u ‘a Trump mo’ene timi kemipeini ki he kau fili ‘oku ‘ikai ke fu’u mahino ‘enau fili pea ‘iloa pe ko e kau heka funga ‘a (fence sitter) mo e ni’ihi pe ia ‘oku ‘ikai mahu’inga kiate kanautolu ‘a e me’a fakapolitikale.
2)Ko e ua, ko’ene tukuaki’i ‘a Biden mo Harris ki he too lalo faka’ekonomika ‘a e fonua hau.
3)Ko e tolu ko’ene tokanga makehe ki he lahi ‘o e huu ta’efakalao ki ‘Amelika mei he ngaahi fonua ‘o ‘Amelika lotoloto mo ‘Amelika Tonga, ko e kumi mo’ui ki ‘Amelika (USA)
4)Ko e fika faa ko hono taketi’i koia ‘o e ngaahi matakali kehe hangee ko e kau ‘Amelika Latina tautefito ki he kakai tangata, mo e ngaahi matakali kehekehe pe, ‘aia ‘oku ‘ikai fa’a kau ia he lisi ‘a e Temokalati, ka na’e siofi ia ‘e Trump ‘a e fu’u kakai tokolahi ko’eni.
5)Pea ko e faka’osi ko e fakakaukau koia ‘oku te’eki ke taimi ke ‘iai ha fefine ke hoko ko e Palesiteni ‘o ‘Amelika, koe’uhi ko e ngaahi pole fakamamani lahi ‘o e mala’e politikale. ‘I he fili Palesiteni ‘o e 2016 na’e fetakai ai ‘a Trump mo Hillary Clinton ‘o ikuna pe ‘a Trump pea ko e 2024 na’e toe fetakai pe mo e fefine ko Harris ‘one toe ikuna pea ‘oku hangee ‘oku kei tui pe kakai, ‘oku te’eki ke taimi ke ‘iai ha Palesiteni fefine ma’a ‘Amelika.
Kaekehe, tau fakaongoongo kotoa pe ki he taimi ‘e hoko hake ai ‘a Trump ki he lakanga mo e ngaahi me’a ‘e hoko.
