Tonga Independent News

PAIONIA ‘E HE NISHI ME’ANGAUE KE LIUA E NGOUE

Na’e fakahoko hono huufi mo faka’ali’ali ‘e he Nishi ki he kakai ‘o e fonuá he uike kuo’osí ‘a e ngaahi me’angāue ngoue (tractors and farming equipment) ke ne hiki e fua ‘o Tōkangá ki ha lēvolo mā’olunga ange.

Ko e ngaahi me’angāue eni mei he kautaha Kubota mei Siapani, pea ‘oku ‘ikai toe veiveiua ‘ene falala’anga, tolonga, mo ma’ama’a.

Ko e ngaahi me’angaué ni ‘oku kau ai e tulekitoa, mīsini tō manioke (mo e ngaahi pulopula kehe pē), huo, halo, palau, pea mo e ngaahi ngāue angamaheni kehe.

Ko hono makehe, he ‘oku si’isi’i fe’unga eni ki he ivi ‘o e taha ngoué, tautefito ki he ngaahi fanga ki’i ngoue’anga fakafāmilí, ‘o ‘ikai ngata he ma’ama’a ange ‘a e ngaahi mīsiní, ka ‘oku ‘utu (tisolo) ngofua ange, pea malava pē ke ngaue’i lelei ‘e ha toko taha pe toko ua ki hano faama’i ha lau ‘ela lahi.

“Ko e me’a tēpū ko ‘ene fakahaofi e tangata ngoué he fu’u mamafa ‘a e totongi leipá mo e toungaue,” ko e fakahā ia ‘e Minoru Jr ki he kau mamata faka’ali’alí.

‘Oku fe’unga mālie eni mo e ivi e Tongá, koe’uhī he ‘oku ‘i lalo ‘i he pa’anga Tonga ‘e $3-mano e totongi e ngaahi mīsiní, pea ‘e malava ke tānaki atu mo e tokoni ki hono ako he founga ngaue’aki leleitaha.

‘I he ‘avalisi, ko e vahe toungāué ‘oku lau afe he uike ki ha ki’i kulupu toko 3-5. Ka ko e mīsiní te ne fetongi kotoa kinautolu ‘o fai pē ‘e he tokotaha ha’ana e ki’i ngoué mo hano tokoni. ‘I ha ki’i lau miniti pē he tuku ‘a e ‘aho ngāué mei Nuku’alofa.

Ko hono leleí foki he ‘e malava ke ope atu e ivi e tangata ngoué ke too ke lahiange e fo’i me’atokoní, pea mo toe fa’ahinga kehekehe. Pea ‘i he’ene lahiangé e fo’ime’akai mo toe lahiange e fo’i vesitapolo, ‘e ala holo ke ma’ama’a ange e fo’i me’akaí ‘i Talamahu pea malava ke a’u (access) e ngaahi fāmilí ki he me’atokoni mo’ui leleiange ‘o mo’ui leleiange ai e ngaahi fāmilí.

Ko e tefito pē foki eni ‘a e me’a ‘a Lord Fohe ko e Minisitā Ngoué, mo ‘ene poupou lahi ki he feinga ‘a e Nishi Trading.

Na’e fakahinohino foki ‘e David Broder, ko e ‘Enisinia ‘a e kautaha Nishi, ‘a hono uta paleti mo fokotu’u nima, tokotaha pē ‘a e ngaahi mīsini. ‘Oku ‘osi anga pe ki ai e kau ngoué, ko hono kehekehe pē ko e malava pe ‘e he tokotaha ‘o fokotu’u ‘ikai ha fu’u fiema’u tokoni mei tu’a.

Na’e me’a foki he faka’ali’ali ‘a e Sea e Poate ‘a e Pangikē Pulé, Lord Sevele, kae pehē kia David Dudley, Pule ‘o e ANZ Tonga, kae pehē kia Lau Kauhalaniua mei he Pangikē BSP Tonga. ‘Oku fu’u tokanga lahi foki e Pangikē Pulé ke faka’ai’ai ha founga ‘e puke hifo ‘aki e totongi e koloa, tautefito ki he me’atokoní.

Na’e me’a he kātoanga ‘a e Tokoni ‘Amipasitoa ‘a Siapani ki Tonga, Daishoji Toshiyuki ‘o poupou kia Minoru Jr mo e Nishi Trading.

“Ko e fononga maile taha afe, kuo pau ma’u pē ke kamata he ‘uluaki sitepu si’isi’i!”

Na’e me’a foki he katoanga ni e kau fakaafe kehekehe mei he pule’anga mo e komiuniti, kau ai a Fatui Langilangi (Agriculture Department, Tonga Institute of Science and Technology), Siutoni Tupou (Quarantine Department), Sakopo Lolohea, Matani Nifofa mo e tokolahi e kau ngoue mo e toungāue.

‘Oku kau pe foki e ngaahi talamu’aki mo tuli kaveinga ko eni he poupou mafana ‘a Nishi mo e sekitoa ki he maa’imoa ‘a ‘Ene ‘Afió, kae pehē foki ki he fakamāfana ‘i he kātoanga Heilala mo e fakafiefia’i e ‘Aho ‘Alo’i e Tama Tu’i Tupou VI, mo e langomaki ki ha Tonga ‘oku tupu faka’ekonōmika mo mo’ui leleiange ‘i he kaha’u.

Facebook
Twitter
Email