Tonga Independent News

Na’e ‘ikai fakapulipuli ha me’a ‘i he Lulutai: PM

Ko e taha foki ‘a e kaveinga mamafa na’e tokonga kiai a e finangalo ‘Ene ‘Afio ‘i he too Folofola Tapuni ‘o e Fale Alea, ko e kaveinga koia ki he kautaha vakapuna fakalotofonua ‘a e pule’anga ko e Lulutai.
Na’e fu’u fefeka ‘aupito hono fakalea ‘o e too folofola, ‘o fakahaa ai ko e Lulutai ‘oku fakalele fakapulipuli pea ‘oku kau ia he fo’i taa ‘oku ongo lahi ki he Palemia mo hono pule’anga.
Kaekehe ‘i he konifelenisi ‘a e kau faiongoongo pea mo e Palemia na’e ‘ohake ai ‘a e fehu’i koia ki he fakahaa mei he too Folofola, ‘oku fakalele fakapulipuli ‘a e kautaha vakapuna Lulutai.
Ka na’e fakamahino ‘e he Palemia pea neongo na’e ‘ikai ke ne faka’ikai’i ‘a e tukuaki’i mei he too Folofola, ka na’ane fakahaa ko e fehu’i kotoa pe na’e fiema’u ke tali pe fakamatala kiai ‘a e pule’anga na’e ‘osi tali. Ka ‘oku ne tui ko e ngaahi fehu’i kuo te’eki ke a’u mai ki he Pule’anga ‘oku ‘uhinga kiai ‘a e too Folofola, ka ko e fehu’i kotoa pe na’e fakahoko ange ki he Lulutai kuo ‘osi tali kotoa. Pea ‘oku ne tui ai ‘oku ‘ikai ha me’a pehee.
Kaekehe ko e taha foki ‘eni ha kaveinga na’e toutou ‘ohake ‘e Tongatapu 7 ‘i Fale Alea, ‘a e ta’efakafiemalie ‘a e fakamole ‘oku fakahoko he pule’anga ki hono fakalele mo fakapa’anga ‘a e kautaha ni. Na’e hoko ai ‘a e talanga fefeka ‘i he vaha’a ‘o e Palemia mo’ene kapineti pea mo e fakafofonga, ki hono fehu’ia ‘o e pa’anga ‘oku fakapa’anga ‘aki ‘a e Lulutai pea pehee ki he ‘ikai tuku mai ‘a e ngaahi fakamatala kitu’a ki he kakai ‘o e fonua pea pehee mo e tuai hono fakakau ‘a e Lulutai ki he ngaahi pisinisi ‘a e pule’anga.

Ka ko’eni kuo fakahaa ‘e he Palemia ‘oku ‘ikai ha me’a ‘e fakapulipuli, he kuo tali ‘a e fehu’i kotoa pea kapau ‘oku ‘iai ha ngaahi fehu’i fo’ou na’e toe ‘omai pea mahalo ‘oku ‘uhinga kiai ‘a e too folofola, ka ‘oku ‘ikai ha me’a ‘e fakapulipuli.
Na’e fakahaa mahino he too Folofola ko e kau memipa Kapineti ‘oku memipa he poate ‘a e Lulutai ‘oku ‘ikai ha taha ai ‘e ma’u ‘a e taukei ki hono fakalele ‘o e kautaha pea ko e ni’ihi na’e ‘ikai kenau tali ‘a e kole ke fakapa’anga he pule’anga ‘a e kautaha vakapuna ‘a e pule’anga kimu’a.
Ko e hisitolia ‘o e pisinisi vakapuna fefolau’aki ‘i Tonga ko e talanoa faingata’a fau. Pea mei he 1985 hono fokotu’u ‘o e kautaha fakalotofonua ‘o a’u mai ki he 1999 na’e fakalele ai ‘e he pule’anga ‘a e fuofua fepuna’aki fakavaha’a pule’anga ko e Royal Tongan Airline ko e vaka mei Brunei ka na’e palopalema fakapa’anga ‘o tu’u he 2004. Na’e hoko mai longoa’a ki hono ‘ave he pule’anga ‘a e fepuna’aki fakalotofonua ki he pisinisi ‘a e Tama Pilinisi Kalauni he taimi koia ‘o ‘iloa ko e Peau Vava’u ka na’e ‘ikai ola lelei hono fakalele pea mo e ngaahi ta’efiemalie fakapolitikale na’e hoko.
Na’e hoko mei ai ki he Real Tonga ko e kautaha tautaha ka na’e hoko ‘a e palopalema fakapa’anga mo fakakaungaue ‘i he taimi ‘o e pule’anga ‘o Tu’i’onetoa ‘o foki ai ‘a e kautaha vakapuna ki he pule’anga ‘o a’u mai ki he ‘aho ni, ka ko’eni ‘oku ‘iai ‘a e ui mei fale lahi ke tuku ki he ngaahi pisinisi taautaha. Pea kuo ‘osi maau mai ‘a e ngaahi kautaha hangee ko e Real Tonga, Flying Niu mo e Chatham kenau veipaa kiai, ka ‘oku toe ‘eni pe koeha ‘a e lau a e pule’anga.