Mahino Komisiona Tau’i Faihala mo e Minisita fo’ou ki he MEIDECC mo e Takimamata hili fakahaa PM ‘ena fakafisi ki he Fale Alea.
Ko e ngaahi me’a malie mei he Fale Alea ‘o Tonga ‘i he ‘aho ni lolotonga ‘a e kei hangaa ‘a e fonua ‘i he sipoti lahi hono 97 ‘a e ngaahi Kolosi ‘o Tonga, kuo fakahaa ‘e he Palemia ki he Fale Alea ‘o Tonga ‘ene fakafisi mei he lakanga Minisita Taumalu’i ‘Ene ‘Afio pea pehee ki he Minisita Ki Muli mo e Takimamta Hon. Fekita Utoikamanu, neongo na’e ‘osi tuku atu he ongoongo ni ‘a e fakamatala ni, ka ko’ene toki faka’ofisiale ‘eni mei he pule’anga.
Na’e toe fakafiefia hono fakahaa ‘e he Palemia ‘o Tonga, kuo ‘osi fili ‘a e tangata Loea mei Nu’usila ko James Christopher L. Ko e lakanga foki ‘eni na’e ta’u lahi hono talanga’i lahi ke fai mo fokotu’u, koe’uhi ko e lahi ‘a e ngaahi faihala lalahi ‘ene hoko ‘i he pule’anga, ‘o tatau pe taimi na’e kei pule’i faka-Tu’i ai mo e taimi na’e fakahoko ai ‘a e liliu ke toe fakatemokalati ange. Ka na’e ‘ikai toe ha ngaahi ‘uhinga kehekehe ‘a e ngaahi pule’anga kehekehe hono ‘ohake, ke tautoloi mai ai ‘a e ngaue ki ha Komisoni ki he potungaue mahu’inga ni. Ka kuo hanga ‘e he pule’anga ‘o Hu’akavameiliku ‘o fakakakato ‘a e ngaue koia ke mahino ‘oku ‘ikai ha toe tulihonuhia ki hono fakapapau’i ‘a e pule lelei he fonua ni mo e pule’anga.
Ko e malie na’e ‘ikai ke fu’u fai ha talanga ki he fili ‘o e Komisiona Tau’i ‘o e Faihala, koe’uhi he ko e tokotaha muli kuo ‘omai pea ko e taha ia ‘o e ngaahi ‘uhinga na’e tuai ai hono fili ha taha, he na’e ‘ikai ke tui ‘a e pule’anga ‘o ‘Akilisi Pohiva ki hono fili mai ha Tonga, koe’uhi he ‘ikai fakahoko totonu ai hono fatongia ko e ngaahi felave’i ‘a e anga ‘o e nofo.
Na’e tali ‘i he ‘aho 28 ‘o Ma’asi pea ‘e kamata ngaue ‘a e Komisiona he ‘aho 1 Siulai ‘i he aleapau ngaue ta’u ‘e 5.
‘I he taimi tatau na’e fakahaa ‘e he Palemia hono fili ‘o Fekita ‘Utoikamanu ki he lakanga Minisita ‘o e Potungaue MEIDEC, ‘aia na’e kei fakamalumalu pe ia ‘i he Palemia. Pea ko e Potungaue Takimamata ‘oku fakamalumalu ia ‘ia Hon. Viliami Latu.
Ko e Potungaue Taumalu’i ‘Ene ‘Afio mo e Potungaue ki Muli ‘oku tali fanongonongo leva ia.
Kaekehe ‘oku malie ‘a e ngaahi fe’unu’aki ko’eni pea na’e fakafepaki’i lahi ‘aupito ‘e Piveni Piukala koe’uhi na’e ‘omai finangalo ‘o e Tu’i ‘ene ta’efiemalie ki he Minisita ki Muli, ka ko’eni ‘oku to’o pe mei he ‘o fokotu’u atu ki hee. Ka na’e fakamahino ‘e he Palemia ko e ngaahi me’a kotoa koia kuo ‘osi tali ‘e he Fakataha Tokoni ‘aia ‘oku ‘ia ‘a e Tama Tu’i. Ka na’e fokotu’u mai ‘e Mateni Tapueluelu, ‘oku ta’efakakonisitutone he ko e fatongia ia ‘o e Palemia ke ne fokotu’u ‘a e lakanga Minisita ka ‘oku ‘ikai ko e Fakataha Tokoni.
Na’e fakahaa foki ‘e Piveni ‘ene hoha’a ki he ongoongo ‘o e Tama Tu’i he ngaahi mitia muli, he ‘oku tukuaki’i ai ‘oku fakafepaki’i he Tama Tu’i ‘a e Temokalati ‘aki ‘ene feinga ke fakahuu mai ‘ene kakai pe ‘a’ana ki he ongo Potungaue ko e Taumalu’i mo e Potungaue ki Muli.
Ko e fo’i tukuaki’i ‘eni ia ‘oku mamafa, ka ko e taimi tatau ‘oku fu’u faingata’a ke tala hono mo’oni ka ‘e lava pe ke tala ‘i he taimi ‘e ‘ohake ai ‘a e hingoa ki he ongo Potungaue ko’eni. He ‘e lava pe ia ‘o tala pe ko e fili ‘a e Palemia pe ko e fokotu’u ia mei he Fakataha Tokoni ko’euhi ko e sino ‘o fokotu’u kiai pe ‘oku fenapasi nai mo e fili ‘a e Palemia pe ‘ikai.
