Tonga Independent News

Saturday 11, May 2024

Latu Latavao tangata sipoti fakaako leleitaha kuo ‘iloa ha toe fa’ahinga taimi

Oku tui ‘a e tokolahi ‘o e kau manako sipoti pea pehee ki he kau sipoti malolo fakaako mei he ngaahi ‘apiako kehekehe, ko e star koia ‘a Liahona ki he ta’u ni Latu Latavao ko e leleitaha ia ‘i he sipoti fakaako kuo ‘iloa ‘e Tonga talu mei he 1927, ko e ta’u na’e kamata ai ‘a e sipoti fakakolisi.
Pea kuo fakamo’oni kiai ‘a e lauafe na’anau ‘i he mala’e Teufaiva pea pehee ki he laumano na’anau mamata mai he ope mei he ngaahi feitu’u kehekehe ‘o mamani, ki he makehe ‘o e faka’ali’ali ‘a e talavou ni ‘i he mala’e ‘atelita.
Ko e fe’auhi fakataautaha kotoa ‘e 5 na’e kau kiai, ‘aia ko e 1500m, 800m, 400m, 200m, 100m pea pehee ki he lele fuka takai taha 400x400m pea mo e lele fuka motumotu 100x100m. Ko e kotoa ‘a e ‘uu ‘iveni naane kau kiai he lele sivi ‘o a’u ki he lele fainolo na’ane ikuna kotoa fakataha mo e ngaahi fe’auhi na’ane kau kiai ‘o a’u ki he lele fuka. Ka ‘oku fa’a ‘ikai pehee koe’uhi ko e sio ki he ivi malava ‘a e tamasi’i va’inga ke ne lava’i ‘a e ngaahi fe’auhi, ka na’e fakapapau’i he kau faiako sipoti ‘a Liahona ko’enau star kuone mateuteu ke fa’u ha hisitolia fo’ou he mala’e sipoti.
Ko e lele malie taha ‘o e ‘aho ko e lele faka’osi ‘o e ‘aho ko e lelefuka motumotu 100x100m. Ko e taimi na’e a’u mai ai ‘a e fuka ki he fetongi faka’osi kia Latavao, ‘oku ‘osi ‘i mu’a ‘a e fakafofonga ia mei Toloa mo ‘Atele ‘i ha 10m nai pea fakakaukau ‘a e fu’u kau mamata he ‘ikai ke toe ma’u, ka na’e faka’ohovale ki he tokotaha kotoa ‘i he’enau mamata ki he screen ‘i Teifaiva ‘a e fakalaka’i ‘e Latavao ‘i he momeniti faka’osi.
Na’e fakakaukau ‘a e tokolahi ‘e fakamele’i he fo’i lele ni ‘a e lekooti ‘o e talavou ni, ka na’ane fakamahino ki he Matanga mo e ope ko e lelei taha ia he mala’e sipoti fakaako.
‘Oku ‘iai ‘a e faka’apa’apa ki he kau sipoti lelei kimu’a he mala’e ‘o e sipoti fakaako he ngaahi taimi kehekehe pea ‘oku takitaha ‘ilo pe he to’utangata hono kau fefine mo e tangata. Ka na’anau mei natula tatau pe, ko e ni’ihi na’e tu’ukimu’a he lele nounou kae ‘ikai kau ia he lele takai lalahi, ko e ni’ihi na’e tu’ukimu’a he takai lalahi kae vaivai he lele nounou. Ka ko e talavouni ‘oku tatau pe ‘ene lele loloa pea mo e lele nounou ‘oku fakatou tu’ukimu’a loua pe ia. Pea ko’ene makehe’anga ia he ‘oku ne lava’i ‘a e lele mita nounou mo e lele taki lalahi.

Pea ‘oku tui ‘a e tokolahi ‘e faingata’a pea ‘e fu’u fuoloa ke ikuna ‘e ha taha ‘a e lavame’a kuo fakahoko ‘e Latavao ma’a Liahona he mala’e sipoti. ‘I he tu’a ‘o tokotaha ni mo’ene lavame’a ‘oku ‘iai ‘a e faiako sipoti malolo ‘a Liahona ko Mosese Naeata ‘oku kei fakatumutumu ‘aki ‘a e ola ‘oku ma’u ‘e Liahona hono taimi pea ko e me’a tatau kuo ne fakahoko ki he talavou ni pea pehee ki he ‘Ikale Tahi tutuku koia ko ‘Isi Fatani mo e kau faiako sipoti ‘a Liahona.
Ko e talavou ni mei Pangimotu Vava’u pea na’e sipoti pe ia mei ai ‘o a’u mai ki Tailulu ka na’e hiki mai ‘ene ongomatu’a ‘o nofo Matangiake hono ‘omai he ‘Ikale Tahi Tutuku ko ‘Isileli Fatani ‘o nofo honau ‘api. Ko’ene ongomatu’a na’ana faifekau he Siasi Tonga pea na toki ului ki he Siasi ‘o Sisu Kalaisi ‘o e kau Ma’oni’oni he Ngaahi ‘Aho Kimui ni pea ko e ‘uhinga ia ‘o e sipoti ‘a e talavou ni mei Liahona.
Na’e fakahaa ‘e ‘Isi Fatani ‘ene fiefia mo e laukau’aki ‘a e talavou ni, he ko e ‘osi kotoa pe ‘ene lele ‘oku ne feinga pe ki he feitu’u ‘oku ta’utu ai ‘a ‘Isi he Grandstand kena fe’iloaki pea ‘oku ne ongo’i langilangi’ia he ngaue ‘a talavou ni. Ka ‘oku tui ‘a e tokolahi, ‘oku ‘ikai ngalo he tokotaha ni ‘a e kakai na’anau tokoni’i kinautolu he ngaahi taimi faingata’a pea mo poupou lahi he taimi fakamalohisino.
‘Oku ‘ikai fai ha laukovi ia ki he ngaahi me’a’ofa pa’anga kuo foaki ‘e he kau Kolisi Tutuku tokolahi ‘o tatau pe ‘a Tonga mo muli ko’enau fiefia he lavame’a kuo fakahoko ‘e Latavao ma’ae Funga Taua ko e ‘apiako ‘oku nau laukau’aki.
Kuo fakahaa foki he pule lahi ia ‘o e Five Group of Company ‘Alavini Sika mo e fekau kia Semisi Sika, ke teuteu ‘a e dinner makehe pe ia hono foha Hakautapu pea mo e fanau Sipoti. Ka ko Latavao ke teuteu ‘ene passport mo e visa ke folau ‘eve’eva ki ‘Amelika ko e saute ia ‘a Hakautapu ma’a Liahona mo’enau star sipoti ko Latu Latavao ki he ta’u ni.
Ko e taimi tatau kuo nasi mai ‘a e Liahona Give Back ia mo’enau fakahounga ko e mafana pe he lavame’a ‘a e fanau sipoti, neongo ‘a e ngaahi fu’u toko lahi faka’ulia kuonau ‘osi fakahoko.