Kuo lea kakai ‘o e fonua (CEO Takimamata) ki he ta’efakafiemalie ‘a e fua fatongia ‘etau Potungaue Mo’ui
Kuo hoko ‘a e fakataha ‘a e fonua ke talanga’i ai ‘a e palani fakafonua ki he ta’u ‘e 10 ka hoko, ke lau he kakai na’e kau kiai ko ha faingamalie ke fakahaa honau loto ki he pule’anga.
Ka na’e faka’ohovale pea fakamafana ‘a e vahevahe ‘a e CEO ‘o e Takimamata Viliami Takau pea mahalo ko e tokotaha lakanga ma’olunga taha ia he pule’anga, kuone fakahaa hangatonu hono loto mo’ene fakakaukau fekau’aki mo e Potungaue Mo’ui.
Na’e fakamafana ‘a e vahevahe ‘a Takau, ‘ene fakahaa hangatonu ki he fu’u kakai na’e ‘i he fakataha ‘ene lotomamahi mo e kei ta’efiemalie ‘i he mole hono hoa he Falemahaki Vaiola. Pea na’e mahino na’e ta’efakafiemalie ‘a e fakahoko fatongia ‘a e kau ngaue, he ko e hili ‘a e pekia hono hoa na’ane fakahoko ‘a e ngaue fakalao ki he Potungaue. Neongo na’e ‘ikai ke ne fakahaa hono ola.
‘I he’ene fakama’ala’ala, “‘oku kei tala’a pe ‘o a’u ki he ‘aho ni he founga ngaue, he ‘oku ‘oange ‘a e tafa’aki ‘e taha kae ‘ikai ‘oange ‘a e tafa’aki ‘e taha. Pea ko e ‘uhinga ‘ene fakahoko ‘a e ngaue fakalao, na’a ala liliu ai ‘a e founga ngaue ke ‘oua toe hoko atu ki he kakai kehe. He kanau totongi pa’anga, ‘e ‘ikai lava he pa’anga ia ‘o fakatataua ‘a e mahu’inga hono hoa ke toe fakafoki mai. Pea ko e ongo taha ko e mole ‘a e hoa, kane hanga ‘o fua ‘a e fatongia fakatamai mo fakafa’ee ki he fanau.”
Na’e a’u foki ‘a e lotomamahi ‘a Mr. Takau ‘ene fakahaa ki he Minisita Mo’ui, ke ta’ofi ‘a e toe fakalele kiliniki ‘a e kau Toketa kanau nofo taha ki he kau mahaki ‘i Vaiola, he ‘oku nau tokanga ange kinautolu ki he’enau ngaaahi kiliniki ‘i he’enau ngaue. Pea hiki ‘a e vahe ‘a e kau Toketaa kae lava ke toe leleiange ‘enau fua tatongia ki he kakai ‘o e fonua.
Kaekehe na’ane toe fakatata’aki ‘a e ta’efakafiemalie ‘a Vaiola, ko e motu ‘a e ongo fo’i tuhu hono foha. Na’e talaange he Toketa ‘i Vaiola ke tafa, ka na’e ‘ikai ke loto ia kiai pea tene ‘ave ‘eia ki Nu’usila. Na’e fakahaa ange ‘e he Toketa mei Nu’usila, na’e ‘ikai fiema’u ia ke tafa pea ‘oku kehekehe leva ‘a e fakamatala ‘a e Toketaa ‘i Tonga ni mei he Toketa ‘i Nu’usila.
Pea mahalo ko e fehu’i mahu’inga ia mei he ongoongo ni pe koeha nai hono ‘uhinga?
‘Oku ‘ikai hala ha uike ia hono fakahaa he kakai ‘o e fonua ‘enau ta’efiemalie he mitia fakasosiale ka ‘oku lolomi hifo pe he taimi lahi pea ko e taimi ‘e ni’ihi, ‘oku hanga he masiva mo e ta’e’ilo ‘a e kakai ke si’i tapalasia ai kinautolu he Potungaue Mo’ui. Ka ‘oku hoko ‘a e lea ‘a Mr. Takau ko e tangata ‘oku ne ma’u ‘a e maama lahi, ke mahino ai ‘oku ‘ikai ko ha ‘atunga lau ‘a e launga mo e ta’efiemalie ‘a e tokolahi.
Ko e tokolahi ia ‘o e fonua, ‘oku nau ui ‘e kinautolu ‘a e falemahaki Vaiola ko e Falemate, ka ‘oku tukunoa’i pe ia he Potungaue he ‘oku nau falala pe kinautolu ki he’enau fakamatala faka-Toketa ‘e pule pe ia. ‘Oku te’eki foki ketau fanongo kuo ngaue popula ha Toketa ha’ane ngaue hala he falemahaki. Pea ‘oku tui ‘a e tokolahi ke fokotu’u ha sisitemi ke taliui ‘a e kau Toketa ki he ngaahi mahaki ‘oku nau ngaue kiai pea ‘ave ki he famili ‘a e lipooti ‘o ‘ikai toe tali ke kole, ka ko e me’a pau.
‘Oku fu’u fuoloa ‘a e launga mo e ta’efakafiemalie ‘a e ngaue ‘a e Potungaue, ka ‘oku ‘ikai pe lava ‘o solova.
Ka ‘i he tafa’aki ‘e taha, ko e tokolahi taha ‘etau kau Toketaa ko e ako pe ‘i Fisi pea ‘oku fakangatangata peai ‘enau taukei. Ko e kau Toketa lelei ‘oku nau ako kinautolu ‘i Nu’usila, ‘Aositelelia mo e ngaahi fonua lalahi. Ko e me’angaue ‘i Tonga ni ‘oku ‘ikai ke a’u ki he ngaahi me’angaue ‘i muli pea ‘oku totonu ke fuatatau pe kiai ‘etau ‘amanaki. Ko Tonga ni ‘oku kei ta’etotongi ‘a e me’alahi he falemahaki pea ko e monuu ia ki he tokolahi pea kapau ‘oku holi hotau kakai kema’u ‘a e sevesi lelei taha pea kuopau ke totongi he ‘oku pa’anga ‘a e ngaahi ngaue koia.
