Koeha ‘uhinga fakalahi patiseti $31 miliona na’e kei toe 53% ‘o e patiseti fakata’u?
Ko e fehu’i ia mei he pule’anga maloloo ‘o Hu’akavameiliku ki he pule’anga lolotonga, ki he ‘uhinga ‘enau toe kole fakalahi patiseti fe’unga pea mo e $31 miliona hiliange koia, na’e a’u mai ki Tisema ki he VONC na’e 47% ‘o e patiseti na’anau faka’aonga’i pea toe ‘a e 53%.
He ko e anga ia hono fakalele faka-patiseti ‘a e fonua, ke faka’uto’uta ‘a e patiseti ke a’u ki he vaea’anga malie ‘o e ta’u fakapa’anga ko e vaeua kuo faka’aonga’i pea ngaue’aki leva ‘a e vaeua ki he mahina ‘e ono fakamuimui.
Ka ‘oku faka’ohovale kiate kinautolu ‘a e fu’u fakalahi patiseti ‘oku nau fokotu’u mai ta’eta’e’uhinga, he na’e ‘osi tuhani pe ‘a e patiseti ke a’u ki he ‘osi ‘a e ta’u fakapa’anga.
“ ‘Oku ‘iai mo e fifili ki he $31 miliona ko’eni ki he anga hono vahevahe. Ko e tanuhala ko e $22 miliona na’e vahe’i kiai pea ‘oku ‘ikai ke ‘omai ‘a e lahi ‘o e pa’anga ‘oku toe ‘i he patiseti tanuhala. Pea ko e fu’u pa’anga lahi ko’eni ‘o e $10 miliona kuo toe ‘oatu kiai, ‘oku ‘ikai ha palani ngaue kuo ‘omai ki he anga hono fakamole, pe ko fe’ia ‘a e hala ‘e tanu” ko e hoha’a ia ‘a e Palemia maloloo.
Na’e toe tokanga ‘a e pule’anga maloloo pe tenau lava ‘o ngaue’aki ‘a e fu’u $10 miliona he mahina ‘e 2 ‘oku toe pea ‘osi ‘a e ta’u fakapa’anga 2024-2025 pea ‘ikai ngofua kenau toe fakahoko ha fakamole lalahi ‘o fakatatau ki he lao fili, koe’uhi ko e teuteu ‘a e fili lahi ki he mahina Novema.
‘I he taimi tatau, ‘oku toe fakalalahi ‘a e hoha’a he ko e vaha’a taimi mahu’inga ‘eni ki he kau fakafofonga, ko e teu ‘o e fili lahi ‘i Novema. He ‘e lava ke faka’aonga’i ‘e he pule’anga ‘a e pa’anga ‘e $31 miliona ke fakahoko’aki ‘enau kemipeini kae tala ko e ngaue pe ‘a e pule’anga.
Na’e fakahaa ‘e he tokoni Palemia ‘a e loto lelei ‘a Nu’usila ke tokoni ki he fakakakato ‘o e ngaahi tangike vai, ki he ngaahi ‘api nofo’anga kotoa ‘oku te’eki ‘iai hanau tangike vai. Ko e konga ia ‘o e ngaue ‘a e pule’anga, ka ‘oku tonu hono taimi ‘o’ona ki he teu ‘o e fili pea ko e ponasi lelei ia ki he pule’anga lolotonga, honau ‘imisi ki he kau vouta.
Kaekehe na’e toe fakamahino ‘e Hu’akavameiliku, ‘oku ‘iai ‘a e founga ngaue ‘a e pule’anga ‘oku ngaue’aki ki he taimi ‘oku fiema’u ai ha potungaue ha pa’anga, ka ‘e ma’u ia mei he patiseti ‘a e potungaue kehe. Ko e fetongi holo ‘a e ngaahi patiseti ke lava ‘a e ngaue, ka ‘oku ‘ikai uesia ‘a e patiseti fakalukufua ka ko hono ‘unu holo ‘o fakatatau ki he tu’u ‘a e lao. Pea ko e me’a ia na’e totonu ke fakahoko ‘e he pule’anga kae ‘ikai ko e kole fakalahi, he na’e kei toe lahi ‘a e patiseti.
Ka na’anau loto ke tali ‘a e fokotu’u fakalahi, he ka ‘ikai ‘e toloi ‘a e ngaue ‘a e pule’anga kapau ‘e toe fakafoki ‘a e fokotu’u. Pea ko’ene foki ‘e tuai hano toe fakahuu mai pea hoko ai ha palopalema ki he ngaue ‘a e pule’anga pea tukuaki’i kimautolu.
Na’e kau ki he fakataha mo e kau faiongoongo, ‘a e Palemia malolo Hu’akavameiliku, tokoni Palemia maloloo, Samiu Vaipulu, Viliami Latu pea pehee kia Seventeen Toumo’ua. ‘Oku tukupa ‘a e pule’anga maloloo ke lele fakauike ua ‘a e konifelenisi mo e kau faiongoongo, ke fai ha tali ki he ngaahi tukuaki’i ‘a e pule’anga lolotonga.
Tonga Fonnua
