Koeha ‘oku faingofua pehee ai ‘a e huu mai mo hono tufaki ‘o e faito’o konatapu: Tupou VI
‘I he too folofola mei he Taloni ‘i hono Huufi fakaava ‘o e to’u Fale Alea ki he ta’u ni, na’e fika ‘uluaki ai ‘a e palopalema lahi ‘o e faito’o konatapu,
Ko e fehu’i mahino na’e fakahoko mei he too folofola pea neongo ‘oku nounou pea ‘ikai fakaikiiki ka ko hono ‘analaiso ‘oku fu’u loloto pea mamafa ki he kau ma’u mafai kenau tali.
Koeha ‘oku faingofua pehee ai hono huu mai mo hono tufaki ‘o e faito’o konatapu he fonua?
‘Oku mahino mei he fehu’i mei he too folofola, ‘oku ne fehu’ia ‘a e fakahoko fatongia. He ‘oku mahino mei he lahi ‘o e faito’o konatapu he fonua, ‘oku faingofua hono huu mai pea faingofua mo hono tufaki pea ko’ene faingofua ‘oku ne fakapapau’i mai ‘oku lahi ‘a e faito’o konatapu he ‘oku faingofua hono huu mai, ‘o fakatatau ki he fehu’i mei he Tama Tu’i.
Ko e ‘uhinga foki ‘oku fa’a unga kiai ‘a e kau Polisi, ko e faito’o konatapu ko e fu’u ngaue fakamamani lahi pea ‘oku faingata’a ia ke ta’ofi. He ko hono ma’u ‘o ha taki pe ‘ulu’ifeke kuo ‘alu hake ‘a e taha fo’ou ‘o fetongi. Pea kapau tetau nofo he fo’i fakakaukau koia pea he ‘ikai pe lava hano tau’i ‘o e faito’o konatapu he ‘oku pule’i kitautolu ia mei muli.
Kaekehe na’e toe fakamahino ‘e he Tama Tu’i mei he too folofola ‘E LAVA ‘O TA’OFI ‘A E FU’U PEAU FAKATU’UTAMAKI ‘O E FAITO’O KONATAPU. Pea kapau kuo ne folofola ‘aki pea mahino ‘oku ne ma’u ‘a e fakamatala falala’anga ki he founga ‘e lava ‘o fakahoko ‘aki, ka ‘ou ‘ikai ko ha fo’i mohe misi pe. Pea ko e taha ‘o e poini mahu’inga koia, ko Tonga ni ko e ki’i fonua si’isi’i. Ko e uafu fakavaha’a pule’anga ‘oku taha pe pea pehee ki he mala’e vakapuna. Ko e si’isi’i ‘o e fonua ‘oku malava leva ke faingofua hono siofi mo hono ma’u, he ‘oku si’isi’i feitu’u mo e kakai mo e ‘elia ke fakahoko kiai ‘a e ngaue.
Ko e ngaahi ‘uhinga lahi ‘oku tui ai ‘a e tokolahi ‘o e kakai ‘o e fonua ‘oku faingofua ai ‘a e huu mai ‘a e faito’o konatapu, ko e kaunga koia ‘o e kau ma’umafai ma’olunga mo ma’ulalo mo e kau ma’olunga he fonua ki he ngaue ko’eni. Ko e taimi ‘oku nau kau ai ki he ngaue ta’efakalao ko’eni ‘i hono totongi fakafufu kinautolu, ‘oku faingofua ai hono huu mai he tenau fakangofua mo faka’ataa pea ngaue ta’efaitotonu koe’uhi ko e totongi pa’anga kinautolu.
Ko e ‘uhinga ‘e taha ko e ‘ikai fe’unga ‘etau me’angaue ‘i he mala’e vakapuna ki hono sivi mo faka’ata ‘o e ngaahi uta, ‘o fakatatau ki he ngaahi me’angaue fakatekinolosia ‘o e ngaahi fonua tu’umalie. ‘Oku ‘ikai ha ngaahi me’angaue ki tahi hangee ko e ngaahi vaka ki hono le’ohi ‘a e ngaahi vakatahi mo e vakapuna ‘oku nau laku ‘i tahi ‘a e uta pea toki ‘alu vaka atu ‘a e kau tila mei Tonga ‘o fetuku mai mei he loto moana. Pea kuo fakamo’oni’i ‘a e founga ko’eni hono lahi ngaue’aki pea ko e founga lahitaha ia ‘oku ‘omai ‘aki ki Tonga ni. Ko e ngaahi vaka uta koloa, vaka toutai mo e ‘ita pea mo e vakapuna.
‘Oku kau foki pea mo e si’isi’i ‘a e taukei ‘o e kau ngaue ki he faito’o konatapu’i he ‘uhinga lahi. He ko e founga fakatotolo ‘a e kii mahu’inga taha ki hono ‘ilo ‘o e kau faihia. Pea ‘oku ‘ikai ke tukuaki’i ‘a e potungaue, koe’uhi ko e si’isi’i ‘o e ngaahi taukei.
Kaekehe ko e tali leva ki he fehu’i mei he Taloni pe koeha e ‘uhinga ‘oku faingofua ai ‘ene huu mai mo hono tufaki, ko e too nounou kotoa ‘a e ngaahi ‘uhinga ‘i ‘olunga. ‘Oku ‘iai ‘a e kau ma’umafai ma’olunga mo ma’olalo pea kau ma’olunga he fonua ‘oku kau ki he ngaue ni. Pea tanaki atu mo e si’isi’i ‘o e me’angaue mo e ta’etaukei ‘a e kau ngaue pea ‘oku hoko ia ke faingofua ange ai ‘a e ngaue ta’efakalao ‘o e faito’o konatapu he fonua ni.
Ko hotau ‘amanaki’anga pe ko ha kau ngaue ‘oku faitotonu.
‘Oku fakaloloma he ‘oku ‘osi ‘ilo pe he kakai ‘o e kolo takitaha ‘a e kakai ‘oku mo’ua he ngaue ni, ka ‘oku ‘ikai lava ‘o fakahoko ha ngaue ko’euhi ko e tu’u ‘a e lao pea kuo fakautuutu ‘a e kakai koia he fonua pea kuo ‘ikai kenau kei fakafufu ka kuo tali ia he kakai ‘o e fonua ki he ngaahi ngaue ‘o e kolo mo e sosaeti koe’uhi ko’enau pa’anga.
Pea kuo ui ai ‘a e Tama Tu’i ki hono kakai( ngaahi vahenga fili) kenau tu’u mai ‘o fakahoko ha ngaue pea hangee kuo ngali mole falala ia mei he potungaue polisi he kuo ui ‘a e Tama Tu’i ia ki he kakai ‘o e fonua.
Ko e ongo Potungaue lalahi ‘e ua ko e Polisi mo e Kasitomu pea pehee ki he Malini ‘oku ‘iai ‘a e mafai lahi ki hono fakahoko ‘o e ngaue ki hono malu’i ‘o e fonua mei he faito’o konatapu. Ka kuo ngaue popula ‘a e tokolahi pea mo e kau ma’olunga he ongo potungaue ni he ngaue kakaa pea ‘oku mahino ai ‘oku kei ‘i loto ‘a e kakai pehee.
Pea ‘oku fakatauange pe ‘e huu ‘a e Fale Alea ‘o fakahoko ha ngaue fakavavevave mo fefeka ki he kaveinga ni.
