‘Ikai tukuanoa’i ‘e Siaina ‘a e fokotu’u ‘ofisi Konisela ‘a ‘Amelika ‘aki ‘a e Ark of Peace
Ko e lolotonga ‘a e ‘a’ahi fakahisitolia ‘a e Sekelitali ki Muli ‘a ‘Amelika ki Tonga Mr Antony Blinken, ko e lakanga ma’olunga taha ia kuo ‘a’ahi faka’ofisiale mei he pule’anga ‘Amelika ki Tonga ni, he ‘aho 26 Siulai 2023, kuo fanongonongo mai ‘e he pule’anga Siaina ia ‘enau vaka falemahaki koia ‘oku ‘iloa ko e Ark of Peace, ke ne ‘ahia ‘a Tonga he ‘aho 28 ko e Falaite ‘o e uike ni.
‘Oku ‘ikai ngata ‘i he fakahisitolia ‘a e ‘a’ahi na’e lau houa pe ‘a Blinken ki Tonga ni, ka na’e toe fiefia ‘a e tokolahi taha ‘o e fonua ko e kau he’ene ‘a’ahi ‘a hono huufi honau ‘ofisi faka’amipasitoa ‘i hotau fonua. Ko hono mahu’inga ‘o e fokotu’u ‘ofisi ko’eni, ‘oku ‘ikai ko ha me’a si’isi’i ia ki he kakai ‘o Tonga, koe’uhi ko e ngaahi ta’u lahi ‘o e fakamole lahi fakapa’anga ke folau ki Fisi ke fakahoko ai ‘a e ngaahi ngaue fakavisa ‘o e folau ki ‘Amelika. Ka ‘oku aata mai ‘e vave ni pe ha ‘ikai toe fou ‘a e kakai ‘o e fonua ‘i he fo’i faingata’a lahi koia.
Makehe mei he fakamole ‘o e visa, ‘oku tanaki atu kiai ‘a e tikite folau ki Fisi, ko e nofo’anga mo e me’akai pea pehee ki he fefononga’aki pea ko e fakamole koia ‘oku fakaofi atu ‘i he $4000 ki ‘olunga ki he tokotaha. Pea mo’ene tokolahi ange ‘a e famili ko e ‘eva atu ia ‘a e fakamole ‘i he lau mano. Pea ‘ikai fai ha lau kovi ka ‘ikai ke ola lelei ‘a e feinga ‘oku fakahoko.
‘Oku fakafuofua ki he kau Tonga ‘e toko fitu mano (70,000) ‘oku nau nofo ‘Amelika pea ko e komiuniti Tonga lahi taha ia makehe mei Tonga, ko Salt Lake City Utah. Pea ‘oku tui ‘a Blinken ko e ha’i malohitaha ia ‘a e vaa ‘o Tonga mo ‘Amelika ko e fu’u kakai Tonga tokolahi ‘oku nau nofo ‘i ‘Amelika.
Kaekehe ko e kei fiefia ‘a e kakai ‘o e fonua he fo’i ngaue tu’ukimu’a ‘a ‘Amelika ki Tonga, kuo fanongonongo mai ‘e he ‘ofisi faka’amipasitoa ia ‘a Siaina ki Tonga, ‘a e ‘amanaki tu’uta mai ‘a e vaka ko e Ark of Peace ko e vaka fakafalemahaki ki Tonga ni he ‘aho Falaite ke fakahoko ha fa’ahinga ngaue fakafaito’o pe ki he kakai ‘o e fonua.
‘Oku ‘ikai ko ha toki folaua ‘eni he vaka ni ‘a Tonga ka na’ane ‘osi folau mai ‘i he 2018. Ko e taimi tatau, ‘oku tokolahi ‘a e kakai ‘o e fonua ‘oku ‘ikai lava he tu’unga fakanaunau mo taukei ‘a e falemahaki ‘i Tonga ni ‘o faito’o pea ‘oku hoko ‘a e huu mai ‘a e vaka tokoni ‘a Siaina ko e tapuaki lahi ki he tokolahi ‘oku fokoutua pea ‘oku ‘iai ‘a e ‘amanaki ‘e tokolahi ‘aupito ‘a e kakai tenau ‘ahia ‘a e vaka ni.
‘I he vakai ‘a e tokolahi, ko e tau’aki tohopate mo taumata’u ‘a e ongo pule’anga lalahi ko’eni ‘i Tonga ni, ‘oku ‘ikai ke tukunoa’i ai ‘e Siaina ‘a ‘Amelika mo’ene fokotu’u ‘ofisi ‘i Tonga ke ‘alu haohaoa ta’etenau fakahoko ha me’a, ke tokoaki’i ‘aki ‘a e tokanga ‘a e kakai.
Na’e fakahaa ‘e Blinken ki he kau faiongoongo ‘a e ngaahi kaveinga mahu’inga na’e ‘iai ‘a e fakataha na’e fakahoko mo e Palemia, ‘o hangee ko e malu’i, ko e feliliuaki ‘o e ‘ea, ko e tokoni ‘a ‘Amelika ki hono le’ohi ‘o e ngaahi potutahi ‘o e Pasifiki mei he kau fangota ta’efakalao pea pehee ki he ‘ofisi faka’amipasitoa, ke to’o atu ‘a e mafasia ‘o e fakamole ‘o e folau ki Fisi, kuo fuoloa ta’u ‘ene fe’ao mo e kakai ‘o e fonua he ko e me’a ia ‘oku nau tokanga kiai ko e fiema’u ‘a e kakai ‘o e fonua.
Na’ane faka’ikai’i ‘a e fehu’i mei he faiongoongo ‘o e Washington Post, ‘o pehee ‘oku fe’au’auhi ‘a Siaina mo ‘Amelika ‘i Tonga ni. Ka na’ane fakahaa ‘oku ‘ikai ke kaunoa ‘a ‘Amelika ia he tokoni ‘a Siaina ki Tonga mo e anga ‘ena fengau’aki, ko e me’a pe ‘oku tokanga kiai ko e founga ‘oku fakahoko ‘aki ‘a e tokoni pe ‘oku fakalao mo ‘uhinga ta’umu’a lelei.
Kaekehe na’e lava lelei hono huufi fakaava ‘o e ‘ofisi faka’amipasitoa he Pilinisi Kalauni ‘o Tonga Tupouto’a pea vilingia ai pe ‘a e fuka ‘Amelika ‘i he kelekele ‘o Tonga kuo ‘iai honau ‘api. Na’e me’a atu ai pe ‘a e Sekitali ki Muli he houa ho’ata efiafi ki Nu’usila.
Na’e kau ‘i he me’a mahu’inga na’e too folofola kiai ‘a e Tama Tu’i ‘i he fakaava ‘o e Fale Alea, ki he fale kenau tokanga ange ki he ngaahi fe’au’auhi ‘oku fakahoko he ngaahi fonua fetu’utaki fakatipilometika mo Tonga ni, ke ‘oua te ne uesia hotau fa’unga pule mo fakafonua.
