‘Ikai toe puke he kau Polisi ha ice(meth) ngali honge pe ko e tekiniki pe kau tila?
Kuo me’a ‘aki he Minisita Polisi ki he kau faiongoongo ‘i he taha ‘o e konifelenisi mo e tangata’eiki Palemia, ‘oku ngalingali ‘a e faito’o konatapu ‘oku ‘iloa ko e ice (meth) ‘oku honge ‘i Tonga ni. Ko e me’a ‘eni ‘a e Minisita mei he fehu’i mei he taha ‘o e kau faiongoongo, hono fakatokanga’i ‘a e ngaahi ongoongo tukuatu ‘a e Potungaue Polisi, ko e ngaahi puke ‘a e va’a ki he faito’o konatapu ko e lahitaha ko e kalasi koia ko e kenapisi. Ko e ‘akau ‘eni ‘oku too he kau tila faito’o konatapu ‘oku ‘iloa ko e malisuana, ‘o lalahi pea toki paki ‘o fakamomoa ‘o fa’o milemila pea toki fakatau atu he maketi faito’o konatapu.
Ka ‘i he ta’u ‘e 10 -15 kuo’osi, na’e kamata ke huu mai ‘a e faito’o konatapu kalasi A fakatu’utamaki ange ‘oku ‘iloa ko e ice pe (methamphetamine). ‘Oku ‘ikai ke ngata he’ene malohi ki he kau ma’u faito’o konatapu, ka ‘oku toe totongi lelei ‘aupito ‘i hono fakatau atu he maketi.
Na’e ‘ikai ke toe tokanga ‘a e kau tila ki he too ‘o e kenapisi kanau afe ki he ice ko’ene pa’anga lelei ange. Ka ko e palopalema kuopau kenau ma’u ia mei he kau ‘ulu’ifeke ‘oku nau fetuku mai mei muli he ngaahi founga kehekehe. Ko’enau fakatau ki hono faka’aonga’i pe ko hono toe fakatau atu he maketi ‘i Tonga ni. Ka ko e kenapisi na’e too pe ha fa’ahinga taha pea ma’u ngofua.
Ka ‘i he’ene a’u mai ki he mahina ‘e tolu pe faa kuo ‘osi, na’e fakatokanga’i ‘e he ongoongo ni ‘a e ngaahi ongoongo tuku atu ‘a e Potungaue Polisi, ‘oku ‘ikai ke toe puke ha ice ka ko e kenapisi. Pea ‘oku haa mai ko e kenapisi ‘oku puke ‘oku lahi ‘o fakapapau’i ‘oku lahi hono too. ‘Oku a’u pe ki he uike kuo’osi mo hono tuku mai ‘a e ongoongo tukuatu ‘a e Potungaue Polisi, mo e ‘ikai pe ma’u ha ice ka ko e kenapisi.
Ko e fehu’i leva pe ‘oku honge ice ‘a Tonga ni, pe ko e tekiniki pe ‘a e kau tila ke takihala’i ‘a e kau Polisi mo e kakai ‘o e fonua kae toki hoko atu ‘enau tila faito’o konatapu.
Hange ko e lave ‘i ‘olunga ko e founga lalahi ‘e ua ‘oku huu mai ai ki Tonga ni ‘a e ice, ko e ‘uluaki ko hono fetuku ta’efakalao mai ‘i he ngaahi uta mei muli ‘o tatau pe ‘a e vakapuna mo e ngaahi vakatahi. Ka ko e lahitaha ko hono fetuku mai he ngaahi vaka muli ‘o laku ‘i he moana pea toki fetuku mai he kau tila ‘i Tonga ni ki lotofonua. Ko e founga leva ‘e taha, ko hono haka pe ngaahi pe ‘i Tonga ni ‘e he kakai kuonau ‘osi taukei kae tautautefito ki he ni’ihi na’e fakafoki mai mei muli ‘oku ‘iloa ko e kau tipota.
‘I he anga leva ‘a e vakai ki he tu’unga he lolotonga ni, ‘oku hanga nai he ngaahi puke na’e fakahoko he kau Polisi ‘o hangee ko hono puke ‘o e faito’o konatapu he Pangike Langa Fakalakalaka mo e puke ‘o e ‘ofisa Kasitomu mo e Sela, ke ki’i papaka ai ‘a e kau faihia. Pea ko e ‘uhinga ‘e taha ‘e lava ‘o fai kiai ‘a e fakamahamahalo ‘oku ‘ilo he kau fe’ave’aki ‘o e faito’o konatapu ‘oku fakamaatoato pea ngaue malohi mo faitotonu ‘a e kau ma’u mafai ke tau’i ‘a e faito’o konatapu. Pea ko e taha ko e fanga ki’i founga pe ‘oku nau ngaue’aki ke hanganoa ai ‘a e kakai ‘oku ‘ikai ke toe ‘iai ha ice, kanau toki palani lelei ‘enau hoko atu ke puli pea ‘ikai ha mahamahalo.
Kaekehe ‘e lava pe ‘o tala ‘oku honge mo’oni ‘a Tonga he ice ‘i he vakai ki he to’onga ‘a e kakai ‘oku ‘ilo’i ‘oku nau ifi ice. Ko’enau afe ‘o kumi ‘a e lau’i’akau kenapisi ko e mahino ia ‘oku ‘ikai toe ma’u ha efuefu ice.
Ko e ongoongo fakafiefia ki he fonua kapau ‘oku mo’oni ‘oku honge, he ko e taimi loloa ‘a e feinga tau’i hono huu mai ‘o e ice mo e ‘ikai pe ha’ane holo. Ka ‘oku ngali ‘asi mai ha faka’ilonga mei he ‘ikai toe puke ha ice ‘oku honge pea ko e taimi tatau ke ‘oua pe falala ‘a e kau Polisi ki he fakamatala ‘oku honge ice. He kapau ‘oku mo’oni ‘oku honge, ‘e feinga ‘a e kau tila ke fetuku mai he vave taha, he ko e pa’anga lelei ‘e ma’u he vaha’a taimi ‘oku honge ai ‘a e maketi ‘i Tonga ni.
Ko hono too ‘o e kenapisi ‘oku lahitaha he ngaahi feitu’u ki ‘uta ko e lahi ai ‘a e ngaahi vaota mo e ngaahi ‘uta. ‘Oku malie ‘oku a’u ki he loto tongo hono too ai he ngaahi kane ke ‘oua ‘e mahamahalo ha taha kiai. Ko e ‘Eua, Vava’u, mo Ha’apai ‘oku lahitaha ai koe’uhi ko e lahi ‘o e ngaahi feitu’u ‘ikai nofo’i mo e ngaahi motu pea toki fetuku mai ki Tonga ni. Ka ‘oku fakatauange pe ‘oku tau a’u ki he tu’unga lelei pehe ni ‘oku mo’oni ‘ene honge ‘a e ice hotau fonua ni.
