Ava pe ‘ofisi Tau’i Faihala ‘aho 1 mo e fakahuu atu ngaahi launga neongo te’eki maau kau ngaue
Na’e ava pe ‘aho 1’Okatopa ko e ‘aho na’e palani ke kamata ai ‘a e ‘ofisi mahu’inga ko e Anti-Corruption Commission pea mo e fakahuu atu ‘a e ngaahi launga.
Fakatatau pea mo e fakatalanoa ki he taha ‘o e kau ngaue he ‘ofisi, ko e mo’oni kuo ‘osi ma’u he ‘ofisi ‘a e ngaahi launga ka he ‘ikai lava tuku mai ‘a e fakaikiiki koe’uhi, ‘oku te’eki ke maau ‘a e kau ngaue kenau fakahoko fatongia he ‘ofisi mahu’inga ni.
Ko e ngaahi launga kuo ma’u ‘e fakatatali kotoa pe ‘a e ngaue kiai, kae ‘oleva ke maau ‘a e kau ngaue, ka ‘oku fakafuofua na’a toki maau ki he faka’osinga ‘o e ta’u ni, he ‘oku lolotonga lele ‘enau tu’uaki ‘a e ngaahi lakanga.
Pea ko e ngaahi lakanga mahu’inga ko ha ni’ihi ki he va’a fakatotolo mo hono vakai’i ‘o e ngaahi tu’unga fakalao ‘o e ngaahi launga pe ‘oku totonu ke ‘iai ha launga pe ‘ikai, ‘o fakatatau pea mo e ngaahi fakao’oni ‘oku fakahuu ‘aki ange ‘a e launga. Pea kuo fai ngaue fakataha pea mo e Potungaue Polisi pea pehee ki he ‘ofisi ‘o e ‘Ateni Seniale, ki ha ni’ihi taukei kenau ngaue, he ‘e tokoni lahi ‘a e ni’ihi pehe ni ki he vave ‘a e ngaue ‘o ‘ikai toe ako’i ha kakai fo’ou.
‘I he taimi tatau ko e makehe’anga ‘o e ‘ofisi ko’eni, ‘oku ‘iai honau mafai ‘o kinautolu ke ‘ave ha fa’ahinga launga ‘oku nau tui ‘oku ‘iai hono ngaahi fakamo’oni pau ki he Fakamaau’anga. ‘Ikai ngata ai ‘oku a’u atu honau mafai ‘o kinautolu ki he kau taki ‘o e pule’anga ‘o hangee ko e Palemia mo’ene kau Minisitaa mo ha taha pe he pule’anga. Ko e ‘ofisi ‘o e ‘Omipatimeni, ‘oku ngata pe ‘enau ngaue ‘akinautolu he ngaahi fokotu’u, ‘o fakatatau ki he ola ‘enau fakatotolo pea ngata ai pea ko e toki me’a ia ‘a e Potungaue takitaha pe tenau fakahoko ‘a e ngaahi fokotu’u pe ‘ikai. Ko e ‘ofisi ‘o e Tau’i ‘o e Faihala ‘oku ‘iai hono nifo ‘o’ona ke a’u ki he Fakamaau’anga. Pea ‘e lava pe ‘a e Komisiona ‘o ngaue atu ki ha fa’ahinga kaveinga ta’e’iai ha launga, kau fakatatau pe ‘ene vakai mo hono mahu’inga ki he fonua.
Ko e ‘ofisi foki ko’eni ‘oku tu’u tau’ataina ‘aupito pe ia mei ha Potungaue Fakapule’anga koe’uhi ko e pelepelengesi ‘ene ngaue pea ko hono ui mo fili ‘ene kau ngaue ‘oku fakahoko pe ia ‘e he Komisiona pea mo e CEO. Ka ko’ene tu’u he taimi ko e Komisiona pe mo e CEO pea pehee ki he ta’ahine ngaue ‘e taha ‘oku ‘i he ‘ofisi. Ko e loto ‘ofisi ‘oku te’eki ke fakanaunau kakato ke mahino ko ha ‘ofisi mahu’inga ‘ene ngaue. Ka ‘oku malo pea faifai kuo tu’u mo ‘iai ha ‘ofisi pehee talu mei he 2007 hono tali ke fokotu’u ‘a e ‘ofisi ni.
‘Oku ‘ikai foki fa’a tatali ‘a e tokolahi ke lele ‘a e ‘ofisi ke ‘ave kiai ‘a e ngaahi launga lahi ‘oku nau tui ‘oku totonu ke ‘au ki he Fakamaau’anga.
Kuo lahi foki mo e ngaahi tukuaki’i kehekehe ‘o e kau taki ‘o e fonua pea mo e kau ngaue fakapule’anga, ka ko e tu’u ‘a e ‘ofisi ‘e tokoni lahi ki hono kumi ‘a e fakamaau totonu mo e mo’oni. Ka ‘oku fe’unga ‘a e ngaahi fakamo’oni pea ‘e ngaue kiai ‘a e ‘ofisi pea kapau ko e ngaahi fo’i fakamahamahalo kotoa pe pea ‘oku ‘ikai kau ia he ngaue ‘a e ‘ofisi.
Kaekehe kuo a’u ‘a e ki’i kau ngaue ki he ngaahi Potungaue ‘e ni’ihi ‘o fakama’ala’ala ‘enau tefito’i ngaue. Na’e kau ai pea mo e potungaue Pilisone, ke fakataukei’i ‘a e kau hopoate ki he’enau ngaahi totonu neongo hono lau ‘a kinautolu ko e kau popula, ka ‘oku kei ‘iai pe ‘enau totonu ko e tangata mo’ui.
