Fakapoto’i kaiha’asi tukuhau he polokalama Sikolasipi pea ‘ikai foki ‘o ngaue ma’ae pule’anga, fiha miliona kuo mole?

Ko e palopalema ‘oku fekuki mo e pule’anga ko e lahi ‘a e mavahe ki muli ‘a e kau ngaue lelei kae tokosi’i ‘a e kau ngaue taukei mataotao ‘i he fonua. Pea ‘i he kakai taukei mo mataotao pehe ni ‘oku ‘iai ‘a e kau ngaue na’e ako ‘i he ngaahi sikolasipi ‘a e pule’anga, ‘o fakapa’anga he pule’anga fakataha mo e ngaahi sikolasipi tokoni mei he ngaahi fonua muli fengaue’aki.
‘Oku lave monuu ai ‘a e tokolahi ‘o ma’u honau ngaahi faingamalie mata’itohi ma’olunga. Ka ko e palopalema ‘oku ‘osi ‘enau ako pea ‘ikai kenau toe foki mai kinautolu ‘o ngaue ma’ae tokotaha na’ane fakaako’i kinautolu, kanau hoko atu kinautolu ‘i muli mo e ngaahi kautaha taautaha ‘o kumi ‘enau mo’ui.
Kaekehe ko e fo’i nga’unu ko’eni ‘oku fehu’ia lahi ‘e he kakai ‘o e fonua, he ko e pa’anga ‘oku fakamole ki he polokalama ako sikolasipi ma’olunga ange ko e pa’anga lahi. Ko e levolo ‘o e BA mo e MA ‘oku lau mano pea kapau ko e toko fiha he ta’u ‘oku folau sikolasipi he level koia ‘oku ‘osi ‘ova a’u pe ia ki he lau miliona.
Ko e tokoni mei he ngaahi pule’anga fengau’aki ‘oku lau moia ko e sikolasipi ‘a e pule’anga ‘aia ‘oku lau miliona hono lahi mei ‘Aositelelia, Nu’usila, Siapani, Siaina mo e ngaahi fonua kehe pe. ‘Oku foaki kotoa ia ki he kakai kuo filifili tenau malava ‘o fakahoko ‘a e ako. Ko e taha leva ‘o e taumu’a ‘o e ‘uu sikolasipi, ke ‘osi ‘enau ako ‘oku ma’u ha kau taukei ke ngaue’i ‘a e fonua pea ko e taha hono ngaahi makatu’unga ke foaki ai ki ha taha, kuopau ke ‘osi ‘ene ako pea ‘e ha’u ‘o ngaue ma’ae pule’anga he vaha’a taimi pau pea toki ‘ataa ke fakahoko ha’ane fili, ‘aia ko e ta’u ‘e ua ke ngaue ai.
Ka ‘oku mahino mai mei he kau ako tokolahi kimu’a pea ‘oku ‘ikai ‘ilo pe ko e talu ‘eni mei ‘anefee mo e tokolahi kuo nau fai ‘a e fo’i ngaue ta’elotu koia, ‘a e ‘osi ‘enau ako pea nofo ai pe kinautolu ‘i muli ‘o ngaue pe ko e foki mai ki Tonga ni ‘o hiki ia ki he ngaahi pisinisi taautaha. Ko e ni’ihi ‘oku te’eki kakato ‘a e taimi ke ngaue ai ma’ae pule’anga kuo mavahe ia.
‘Oku fakatupu fifili lahi ko e tali mei he pule’anga, ‘oku ‘osi ‘iai pe ‘a e konga pehee ‘i he aleapau ‘oku foaki ki he kau ako, ka ‘oku ‘ikai fakamamafa’i pea ko e fehu’i mahu’inga ‘e taha pe koeha ‘oku ‘ikai fakamamafai’i ai he pule’anga. He ‘oku tui ‘a e tokolahi ‘oku fu’u ta’efakalotu ke fakahoko he pule’anga ha tali pehee, ka ‘oku mole ai ‘a e lau miliona ‘a e pule’anga.
Koeha ‘oku nima mo va’e ai ki ha mole ha pa’anga he ngaue kakaa mo e ngaahi ngaue kehekehe, kae fakahangahanga kehe mei he lau miliona ‘oku mole ke ma’u ai ha lelei ha ni’ihi kehe pea ‘ikai ke tali ui ki he tokotaha ha’ana ‘a e pa’anga na’e ‘ako’i ‘aki kinautolu.
‘Oku ‘iai ‘a e manavasi’i na ko e tokolahi ‘o e kau ngaue ma’olunga he pule’anga ‘oku ‘iai ‘enau felalave’i mo e ni’ihi ‘oku foaki kiai ‘a e ngaahi sikolasipi, ‘o hangee ko e famili, kaunga ako pe ngaue ke makatu’unga ai hono ‘ikai fakamamafa’i ‘a e tafa’aki ki he ‘osi ‘a e ako pea ngaue’i hono taimi ma’ae sikolasipi. Koeha ‘a e ‘uhinga ‘oku ‘ikai fakamamafa’i ai lolotonga ‘oku fekuki ‘a e fonua pea mo e nounou he kau mataotao mo taukei ke ngaue’i ‘a e fonua.
‘I he ngaahi fifili ko’eni ‘oku ‘iai ‘a e tokolahi ‘oku nau tui ‘oku totonu ke kamata hono fakamamafa’i ‘a e konga ko’eni ki he sikolasipi. Ko hono ua, ‘oku totonu ke ‘iai ha femahino’aki he pule’anga mo e ngaahi ‘univesiti ‘oku fakahoko ai ‘a e ako, ke ‘oua na’a foaki ha tohi fakamo’oni ako kae ‘oleva kuo faka’ataa atu he pule’anga. He ko e palopalema ‘oku ‘osi pe ‘a e ako ‘a e tokotaha sikolasipi pea foaki ai pe hono faka’ilonga ako pea nofo ai pe ia mo’ene la’i pepa ‘o ngaue.
Ko e taimi tatau ‘oku totonu ke ‘iai he kau ako lelei pehe ni ha ‘atamai lelei ke ‘oua tenau kumi’aki ‘enau lelei fakafo’i tuitui ‘i he pa’anga ‘a e tukuhau ‘a e kakai. Ka na’e mei ‘oange ia ki ha kakai tenau ‘alu ‘o ako pea nau foki mai ‘o ngaue’i ‘a e fonua ‘o Tupou mo Hou’eiki. Ka ‘oku ‘iai ‘a e tui kuo taimi ke ngaue ‘a e pule’anga ke tuku ‘a e fakapoto’i hono kaiha’asi ‘a e pa’anga ‘a e pule