‘A’ahi Minisita Sipoti kia Katoa pea totongi he pule’anga ‘ene fine’eiki, ka kofe ‘a e Poate Liiki ‘a Tonga?
Kuo tuku mai ‘e he Potungaue Fakalotofonua mo e Sipoti ‘a e ongoongo tukuatu ki he ‘a’ahi ‘a e Minisita kia ‘Eliesa Katoa, ko e fakafofonga’i ‘a e Pule’anga mo e Fonua ki he fakatamaki kia Katoa ‘ihe va’inga mo e Kiwi ‘a Nu’usila.
‘Oku kau ‘a e ‘a’ahi ni he ‘a’ahi fakamafana ke ongo’i ‘e Katoa ‘oku toka’i pea fakamahu’inga’i ‘ene feilaulau ke fakafofonga’i ‘a e Fonua ‘i he mala’e ‘o e ‘akapulu Liiki. Ka ko e talu ‘a e lavea ‘a Katoa mo e ‘ikai ha nguu ‘e taha mei he pule’anga mo e Poate Liiki ka ‘oku hoko ‘a e ‘a’ahi tomui ko’eni ke fakafiemalie ki he famili.
Na’e toe fakahaa ‘e he ongoongo, na’e fua ‘e he pule’anga ‘a e tikite folau ‘a e fine’eiki ‘a Katoa ke folau mei Tonga ni ke ‘a’ahi ki hono foha ‘i ‘Aositelelia. Ko e konga pe ia ‘a e feinga ‘a e pule’angake fakasanisani hono ‘imisi ki muli mo e kakai ‘o e Fonua.
Ka ko e fehu’i pe kofe’ia koaa ‘a Fakafanua mo’ene Poate Liiki ‘oku tu’u ai ‘a e pule’anga ‘o fakahoko ‘a e ngaue na’e totonu kenau fakahoko. Ko e fakamole kuo fakahoko ko e ngaue na’e totonukenau fakahoko. Kofe ‘a e pa’anga ‘a e Tonga Rugby League mei he ngaahi tesi ‘a e TRL X111 ke fakahoko’aki ‘a e ngaahi ngaue koia.
Kofe’ia ‘a e pa’anga ‘a e Poate Liiki ‘oku ‘ikai kenau fua ia ‘a e fakamole kotoa kia Katoa he ko e totonu ia. Ka ‘oku ‘asi mai ‘a e ngaue hala’aki ‘o e mafai (conflict of interest) hono fua ‘a e fakamole‘e he pule’anga. Ko Fakafanua ko e palesiteni ‘o e Poate Liiki ‘a Tonga pea ko hono mehikitanga ‘oku CEO ‘i he MIA mo e va’a ki he Sipoti. ‘Ikai ‘oku fepaki heni ‘a e faitu’utu’uni ke fua he MIA ‘okuCEO ai hono mehikitanga ‘a e fakamole ‘a Fakafanua ko e Palesiteni
‘Oku fu’u ngalivale ke haa mai fa’ahinga ngaue ko’eni ‘i he kuonga ‘o e maama ‘o e ako. Pea ‘oku tatau ai pe koha tu’utu’uniKapineti pe fakaminisita ka ‘oku ‘osi tekeutua ‘a e ta’efakapotopoto ‘a e faitu’utu’uni.
Kuo te’eki ai ke ‘asi tu’otaha mai ‘a Fakafanua mo’ene Poate ‘o tukumai ha fakamatala pau kia Katoa mo e palopalema na’e hoko. Ko’ene tali ki hono ‘eke he taha ‘o e ngaahi faka’eke’eke, ‘okumahino ‘a e ‘ikai fie Talanoa ki he kaveinga pea fakavave’i kae hiki ki he kaveinga kehe ke ‘oua ‘e alasi ia he kaveinga ni.
‘Oku ma’u he ongoongo ni ha fakamatala falala’anga kuo ‘ave he taha ‘o e kau ngaue ‘o e MIA ‘a e potungaue ki he Fakamaau’anga, ko hono fakahiki ia mei hono lakanga, koe’uhi ko hono ‘eke’i ‘a e faitu’utu’uni ‘a e CEO mo e Minisita kau ai kaveinga ki he ‘akapulu Liiki. Ko e feinga ‘a e tokotaha ngaue ke fakapapau’i ‘a e pa’anga ‘a e Fonua kuo fakahiki ia. Kapau ‘e ‘osi ‘a e fakatonutonu pea fo’i ‘a e pule’anga pea ‘oku totonu ke tuli ‘a e CEO mo e Minisita ko e faitu’utu’uni hala.
