‘I HE FA’ITELIHA ‘A E FALE ALEA
Kuo fakafisi ‘a Hu’akavameiliku Siaosi Sovaleni mei he lakanga Palemia ‘i he malohi e Fokotu’u Fale Alea ke fetongi ia mei he lakangá.
Ka ‘oku ‘ohake heni e palopalema lahi ‘oku toe fakalalahi koe’uhī ko e ma’uhala ‘a e Sea e Fale Aleá, Fakafanua mo ‘ene mahino’i hono fatongiá, kae’uma’a e fale’i fakalao ‘oku ne ma’u.
‘IKAI KO HA HOPO
‘Uluaki, ko e fakahoko fatongia ‘a e Palemia ‘oku fakahoko pe ‘i loto ‘i he loto’aa ‘o e laumālie lelei ki ai ‘a e Fale Aleá.
Pe ‘i he fakapilitania: “At the whim of Parliament” pe fakamatapule ange, “At the confidence of Parliament.”
Ko e fokotu’u leva kuo mole e falala ‘a e Fale Alea, ‘oku ‘ikai ko ha fokotu’u atu ia ‘o ha tukuaki’i pe faka’ilo pe fakatonutonu ha faihala, neongo ko e ngaahi me’a mahu’inga ia ‘e makatu’unga lelei ai ha vote no confidence.
Ko e fehu’i pe pe ‘oku kei falala e Fale ki he to’o fatongia, pea paloti.
Ko ia ai, he’ikai ngaue’i e vote no confidence ia hange ha hopo, ke ‘ai fokotu’u pepa, pea ‘ai mo ha tali ‘a e pule’anga kimu’a pea toki femea’aki ki ai e Fale, hange ko e toutou me’a ‘a e Sea fekau’aki mo e Natural Justice. ‘Oku hala ia pea mama’o mo takihala!
Ko e vote no confidence ‘oku ‘ikai ko ha launga’i pe ko ha Hopo (trial). ‘Oku ui e founga ia ko ia ko e Impeachment, pea ko e impeachment pe faka’ilo Fale Alea, ‘e malava ia iku ki he tautea ngaue popua.
‘IKAI HA MAFAI E SEA KE FAKANOFO HA PALEMIA LE’OLE’O
Ko e mafai ‘o e Fale Alea ke fokotu’u atu ha memipa ke Palemia, ‘oku ngata pe ia he fokotu’u.
Ko e fakanofo e Palemia, pe ko hano fetongi fakataimi, ‘oku ‘ikai kau ai e Fale Alea ia, pea teepū, ‘oku ‘ikai kau ai e Sea ia e Fale Alea. Koe mafai ia ‘Ene ‘Afio!
Pea na’e fu’u faka’ohovale ‘a e me’a ‘a e Sea o pehe ‘oku ‘ikai ha kaunga ‘Ene ‘Afio ki he fili e Fale Alea, he ‘oku talisone ‘aupito ‘a e faka’uhinga ko ia he ‘oku makatu’ung he tui hala ‘oku angatu’u (contemptuous) ki he mafai ‘Ene ‘Afio ki he pule’angá.
Ko e tu’utu’uni tokua ‘a e Sea ke Palemia Le’ole’o ‘a e Tokoni Palemia ‘oku ‘ikai hano mafai pea ‘ikai hano makatu’unga faka-Lao mo faka-Konisitūtone! Tukukehe ‘ene fielahi ke halatu’u he mafai ‘Ene ‘Afio!
‘Ikai ngata ai, ‘oku hala mo e ‘aho 14–na’e totonu ke ‘aho pe 7. Ka kimu’a ia kotoa, ko e hili pe ‘a e fakafisi ‘a e Palemia, na’e totonu ke ngata ai e Sea, pea lele he vavetaha ki Palasi o fakaha e tu’unga e Fale.
‘E toki mahino mei he tau folofola ‘a e hoko atu, he kuo pau ke tomu’a ‘omai foki mei palasi ‘a e writ ke fili ‘e Fale ha Palemia fo’ou ‘o fokotu’u ange.
Hili e ngaahi vote of no confidence eni ‘e fiha foki, mo e ‘ikai ke nofo e Sea mo e Kalake ‘o fakamā’opo’opo e tohi tu’utu’uni he ngaahi kupu ‘oku nounou mo ta’emahino fekau’aki mo e ngaahi palopalema pehe ni.
Na kuo taimi ke fai hano fetongi e Sea kuo fuoloa ‘ene ‘i he lakanga, pea foki mo ‘ene Kalake o lau ‘ena homueka ke na ‘ilo hono fakalele e Fale Alea Uesiminisitaá. He ‘oku ‘ange’ange he ‘a e Kakai mo longoa’a koe’uhi ko hona nounou!
