Maau Pule’anga ki hono talitali ‘o e Fakataha’anga kau taki ‘o e Pasifiki mo e Sekelitali Seniale ‘o e UN
‘I he konifelenisi ‘a e Palemia pea mo e kau faiongoongo ‘i he ho’ata ‘aneafi ‘i he ‘ofisi ‘o e Palemia, na’e fakahaa ai ‘e he Palemia ‘a e maau ‘a e pule’anga ke talitali ‘a e kau taki ‘o e ngaahi fonua ‘o e Pasifiki mo’enau kau folau ‘oku fakafuofua ki he toko 1000 tupu pea pehee foki ki hono ‘ahia ‘e he Sekelitali Seniale ‘a e Ngaahi Pule’anga Fakatahataha ‘a e fakataha ni pea ‘oku kau ia he me’a fakahisitolia ki he fakataha’anga Forum ‘a e Pasifiki. He ko’ene kau ki ha fakataha’anga pea ‘oku mahino ko e fakataha lahi pea ‘oku ‘iai mo’ene kau muimui folau mo e kau ngaue pea ‘oku me’a mai pe he’ene vakapuna makehe.
Na’e fakamahino ‘e he Palemia ki he kau faiongoongo, ko e fakatamala koia ‘a e fefine Nu’usila ko Barbara Derver, ‘o tukuaki’i ‘oku ‘ikai ke fe’unga ‘a e ngaahi nofo’anga ki he kau folau, ‘oku hala ia. Ko e ngaahi nofo’anga ‘oku mu’omu’a ‘a e ngaahi fale nofo totongi ‘oku lolotonga lele pea hoko atu kiai ‘a e ngaahi ‘api nofo totongi ‘o e kakai ‘oku lesisita mai ki he pule’anga ke kau he nofo’anga pea ko e toe ai, ‘oku mateuteu mai leva ‘a e ngaahi fale ‘e 200 tupu na’e langa fakavavevave ke ne feau ‘a e nofo’anga. Ko’ene tu’u leva he taimi ni kuo maau ‘a e fanga ki’i fale pea kuo faka’ofo’ofa.
Na’e lahi hono fakaanga’i ‘a e langa fale, ka ko’ene tu’u he taimi ni kuo faka’ofo’ofa ‘a e ngaue pea kuo ‘iai ‘a e ngaahi fakakaukau kehekehe ki hono fakalele fakapisinisi ‘o e ngaue ni koe’uhi ko’ene faka’ofa’ofa.
Ko e ngaahi me’alele ki he fefononga’aki, kuo tu’uta ‘a e ngaahi me’alele faka’ofa’ofa mei Siaina mo Kolea pea pehee ki ‘Aositelelia he tafa’aki ‘o e kau Polisi mo e malu’i. ‘I he fakama’ala’ala ‘a e Palemia, “ ko e ngaahi me’alele ko’eni ‘e tokoni lahi ki hono fakasi’isi’i ‘a e fakamole ‘a e pule’anga he kumi me’alele he ngaahi ta’u ka hoko mai. He ‘e ngaue’aki pe ‘a e ngaahi me’alele tokoni ko’eni.
Ka ‘oku tui ‘a e kakai ‘o e fonua ‘oku totonu ke ‘ata kitu’a pea fakapotopoto hono vahe ‘o e uu me’alele ki he ngaahi potungaue. Ke ‘oua ‘osi pe fakataha kuo takitaha ‘a e kau Minisita ia he me’alele fo’ou, ka ‘oku kei ngaue lelei pe ‘enau me’alele lolotonga. ‘Oku ‘ikai ke tonu ke kau atu mo e kau CEO ia he takitaha he ngaahi me’alele tokoni. Ka ‘oku tonu ke tauhi lelei mo maau pe ‘a e ngaahi me’alele tokoni, ‘o toki ‘ave pe ki ha potungaue hano fu’u fiema’u.
Ko e fefononga’aki na’e mahino pe ‘e ‘iai ‘ene uesia he taimi ‘e ni’ihi ‘a e hala Taufa’ahau pea mei Fua’amotu ki Nuku’alofa he taimi ‘e tu’uta ai ‘a e kau folau. Ko loto Nuku’alofa ko e konga ia ‘e femo’ekina lahitaha pea ‘e ta’ofi ‘a e ngaahi konga hala ‘e ni’ihi ko’euhi ko e ngaahi feitu’u ‘e fakahoko ai ‘a e ngaahi fakataha’anga.
Kaekehe kuo ‘asi faka’ofo’ofa ‘a e fale mamata’anga sipoti ‘a e Tonga High School pea ‘e fakahoko kiai ‘a e konga lahi ‘o e fakataha’anga. Ko e ngaahi fakataha ‘e ni’ihi ‘e fakahoko ki he Fa’onelua Center pea pehee ki he holo ‘a Tailulu. Pea ko e retreat ‘o e fakataha’anga ‘e fakahoko ia ki he Lolo ‘a Halaevalu kuo nau pole ke talitali ‘a e kau fakataha ‘e lava ange kiai.
Ko e tafa’aki foki ki he ‘uhila na’e fai ‘a e tokanga kiai koe’uhi ko’ene fa’a mate, ka kuo ‘iai ‘a e palani ‘a e kautaha kiai ko hono fokotu’u ha ngaahi senoleita talifaki he ngaahi feitu’u fakataha’anga mo e nofo’anga ‘o e kau taki, koe’uhi ke tu’u talifaki ha taimi ‘e mate ai ‘a e ‘uhila.
Na’e fakahaa he CEO ‘o e ‘uhila ki he ongoongo ni, ko e ‘aho Monite na’e fakahoko ai ‘a e fakataha mo e Palemia ‘o tuku atu ‘a e palani ngaue ‘a e kautaha fekau’aki mo e ‘uhila, koe’uhi ke ‘oua na’a uesia ‘a e fakataha’anga.
Ka ko hono fakalukufua kuo ngatu ‘a e fo’i piliote mo e pule’anga ke tali ‘a e fu’u kau ‘a’ahi mai ki he fakataha, ke fakahaa ‘a e me’a ‘oku malava ‘e Tonga mo e fekau’aki ‘a e ngaue fakataha he ngaahi tafa’aki kehekehe ‘o e mo’ui.
